W Bibliotece Publicznej w Kłajpedzie została otwarta w czwartek wystawa „Ambasador RP w Japonii Tadeusz Romer i żydowscy uchodźcy wojenni na Dalekim Wschodzie”. To już czwarta prezentacja wystawy na Litwie, ukazującej bohaterskie działania polskiego dyplomaty.
Ekspozycja przygotowana z inicjatywy i na zlecenie Instytutu Polskiego w Wilnie przez dr Olgę Barbasiewicz z Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu Uniwersytetu Jagiellońskiego po raz pierwszy pokazywana była w Kownie w Domu Muzeum Sugihary w marcu ubiegłego roku, następnie w siedzibie Litewskiej Wspólnoty Żydów w Wilnie, a w listopadzie 2019 r. w Bibliotece Publicznej w Rakiszkach.
Jak wskazuje Instytut Polski w Wilnie, „jednym z głównych celów projektu badawczego, realizowanego przez dr Olgę Barbasiewicz, jest ukazanie litewskim odbiorcom niezwykłej historii pochodzącego z ówczesnej guberni kowieńskiej Polaka, wybitnego dyplomaty, który przyczynił się do ratowania Żydów”.
Jeśli chodzi o wydawanie Żydom w czasie wojny tzw. wiz życia, na Litwie powszechnie znane są tylko dwa nazwiska – japońskiego konsula w Kownie Chiune Sugihary oraz holenderskiego konsula honorowego Jana Zwartendijka. Niewiele jednak wiadomo o tym, co działo się po dotarciu przez żydowskich uchodźców do wybrzeży Japonii i ich trudnym losie na Dalekim Wschodzie oraz działalności ambasadora Romera w Japonii i Szanghaju. O tym właśnie opowiada ta wystawa, prezentująca m.in. codzienne życie uchodźców, ich problemy, stojące przed nimi wyzwania, ich działalność publiczną i polityczną.
Kolekcja odznaczeń dyplomaty Tadeusza Romera trafiła do MSZ
Tadeusz Ludwik Romer urodził się 6 grudnia 1894 roku w Antonoszu, koło Rakiszek, w ówczesnej guberni kowieńskiej Imperium Rosyjskiego. W 1937 roku został pierwszym ambasadorem RP w Japonii. Latem 1940 roku polscy Żydzi, którzy szukali ucieczki przed Holokaustem, otrzymywali od japońskiego konsula w Kownie Sugihary wizy tranzytowe umożliwiające im wyjazd do Japonii.
Zadaniem ambasadora RP w Japonii Romera stała się pomoc w zaopatrzeniu żydowskich uchodźców w wizy docelowe. W celu zapewnienia im opieki ambasador powołał też Polski Komitet Pomocy Ofiarom Wojny, którego przewodniczącą została jego żona Zofia Romer. W 1941 roku podjęto decyzję o likwidacji polskiej placówki w Japonii. Romer udał się do Szanghaju, gdzie kontynuował dyplomatyczne działania na rzecz uchodźców.
Zmarł w Montrealu 23 marca 1978 roku.
Podczas otwarcia w Kłajpedzie wystawy „Ambasador RP w Japonii Tadeusz Romer i żydowscy uchodźcy wojenni na Dalekim Wschodzie” odbyła się też uroczystość wręczenia byłemu dyrektorowi Biblioteki Publicznej im. Ievy Simonaityte, Juozasowi Sziksznelisowi, odznaczenia Zasłużony dla Kultury Polskiej, przyznane mu w 2019 r. przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej Piotra Glińskiego za popularyzowanie polskiej kultury na Litwie oraz wieloletnią współpracę polsko-litewską.
Z inicjatywy Sziksznelisa w Bibliotece Publicznej w Kłajpedzie zorganizowano szereg projektów promujących Polskę, jej kulturę, historię i naukę. Zaprezentowanych zostało m.in. dziesiątki wystaw ukazujących Polskę. Sziksznelis jest też pomysłodawcą, tłumaczem i autorem publikacji "Vetykle" – wydanego w języku litewskim zbioru opowiadań pisarzy olsztyńskich.
Z inicjatywy Sziksnelisa kłajpedzka biblioteka podpisała umowy o współpracy z Wojewódzką Biblioteką Publiczną w Olsztynie oraz z Książnicą Podlaską im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku, jak również listy intencyjne dotyczące współpracy z Książnicą Pomorską w Szczecinie oraz Wojewódzką Biblioteką Publiczną im. Witolda Gombrowicza w Kielcach.
Z Wilna Aleksandra Akińczo (PAP)
aki/ akl/
