Praca przymusowa i niewolnicza Polaków na rzecz III Rzeszy Niemieckiej to temat wystawy, którą od czwartku będą mogli obejrzeć polscy i litewscy widzowie w Domu Kultury Polskiej w Wilnie. Wystawę "Zachować pamięć" przygotowała Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie.
"Wystawa po raz pierwszy zostanie pokazana za wschodnią granicą Polski, wcześniej mogli zobaczyć ją widzowie niemieccy. Upamiętnia ona ludzi, którzy przeżyli gehennę okupacji, robót niewolniczych i przymusowych. Pamięć o tym jest ważna nie tylko dla relacji polsko-niemieckich, ale także dla relacji Polaków z Litwinami" - powiedział PAP prezes fundacji Dariusz Pawłoś. W jego ocenie, Polacy i Litwini powinni wiedzieć o sobie i swojej historii znacznie więcej.
"Mimo że każde polskie dziecko w szkole podstawowej potrafi recytować słowa +Litwo! Ojczyzno moja!+, to jednak o tej Litwie wciąż za mało wiemy. Myślę, że pielgrzymka do Ostrej Bramy w Wilnie powinna być obowiązkiem każdego młodego Polaka" - podkreślił Pawłoś. Dodał, że również Litwini poznając lepiej historię Polski będą mogli skuteczniej walczyć z własnym nacjonalizmem.
"Wystawa po raz pierwszy zostanie pokazana za wschodnią granicą Polski, wcześniej mogli zobaczyć ją widzowie niemieccy. Upamiętnia ona ludzi, którzy przeżyli gehennę okupacji, robót niewolniczych i przymusowych. Pamięć o tym jest ważna nie tylko dla relacji polsko-niemieckich, ale także dla relacji Polaków z Litwinami" - powiedział PAP prezes fundacji Dariusz Pawłoś.
Fundacja organizując wystawę w Wilnie chce również włączyć Polaków mieszkających na Litwie w realizację programu dokumentacyjnego "Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką", który stopniowo zmniejsza anonimowość ofiar. Obecnie w programie znajduje się ponad 4 mln rekordów, z których każdy dotyczy konkretnej osoby z imienia i nazwiska. Polska ze wszystkich krajów dotkniętych drugą wojną światową poniosła relatywnie największe straty osobowe i materialne. W latach 1939-1945 - jak szacuje Instytut Pamięci Narodowej - pod okupacją niemiecką łączne straty śmiertelne ludności polskiej i Żydów z polskim obywatelstwem wyniosły od 5,4 do ponad 5,6 mln.
Ekspozycja "Zachować pamięć", którą litewscy i polscy widzowie będą mogli oglądać do końca października, przedstawia losy więźniów obozów koncentracyjnych i gett, robotników deportowanych do pracy przymusowej, jeńców wojennych, kobiet i dzieci, wywiezionych do różnego rodzaju obozów i na roboty. Jej motto - jak przypomina w przedmowie katalogu wystawy Władysław Bartoszewski - to słowa wyryte na pomniku ofiar hitlerowskiego obozu dla młodocianych w Łodzi: "Odebrano wam życie, dziś dajemy wam tylko pamięć".
Na kształt ekspozycji składają się fotografie, listy, fragmenty relacji i wspomnienia. Widzowie zobaczą zdjęcia wysiedlonych rodzin polskich w drodze do obozów, niemieckich żołnierzy dokonujących łapanek lub pozujących na tle palących się budynków, a także niewolniczą pracę w obozach Auschiwtz-Birkenau, Plaszow czy Mauthausen-Gusen. Wystawa nie unika wstrząsających obrazów zamordowanych więźniów, m.in. tych, którzy podejmowali próby ucieczki; przedstawia również niewolniczą pracę dzieci i młodzieży.
Twórcy wystawy celowo odstąpili od komentarza historycznego uznając, że najbardziej przemawiające są przeżycia ludzi uwiecznione na zdjęciach i we wspomnieniach. Widzowie jednak będą mogli poznać autentyczne wypowiedzi przedstawicieli władz nazistowskich oraz fragmenty sprawozdań Delegatury Rządu na Kraj przekazywane do Rządu w Londynie.
Wystawa w wersji niemieckojęzycznej była pokazywana w Berlinie i trzydziestu innych miastach w całych Niemczech m.in. w Hamburgu, Kolonii, Norymberdze, Dreźnie. Jej pokaz w Wilnie wsparło Ministerstwo Spraw Zagranicznych w ramach konkursu na realizację zadania "Współpraca z Polonią i Polakami za granicą w 2014r.". Wystawa powstała dzięki współpracy z polskimi i niemieckimi partnerami: Instytutem Pamięci Narodowej, Niemieckim Instytutem Historycznym w Warszawie i Berlińskimi Warsztatami Historycznymi.
W Wilnie młodzi widzowie będą mogli otrzymać również pakiet edukacyjny "Pod okupacją niemiecką" z materiałami o wielości i różnorodności form represji nazistowskich wobec obywateli II Rzeczypospolitej. Pakiet zawiera też relacje świadków historii. To wspomnienia robotników przymusowych, więźniów obozów koncentracyjnych, gett, obozów karnych, wychowawczych. Publikację uzupełniają archiwalne zdjęcia i dokumenty. Fundacja zapewnia, że materiały mogą być pomocne także dla nauczycieli, którzy chcą pogłębić naukę o represjach wobec Polaków. (PAP)
nno/ laz/
