"Żegota. Rada Pomocy Żydom"
Dokumenty ilustrujące działalność Rady Pomocy Żydom "Żegota" od wtorku oglądać można na wystawie w Muzeum Holokaustu w Seredi. Ekspozycję udostępniono we współpracy z Instytutem Polskim w Bratysławie.
Ekspozycję "Żegota. Rada Pomocy Żydom" - udostępnioną w słowackiej i angielskiej wersji językowej - otwarto w Seredi we wtorek. W wydarzeniu wzięli udział m.in. przedstawiciele społeczności żydowskiej na Słowacji oraz członkowie korpusu dyplomatycznego. Wystawa powstała z inicjatywy zastępcy prezesa IPN dr. Mateusza Szpytmy, a jej autorami są dr Marcin Urynowicz i dr Paweł Rokicki.
Wprowadzenia do wystawy dokonał dyrektor Instytutu Polskiego Jacek Gajewski oraz dyrektor Muzeum dr Martin Korcok. Podczas wydarzenia przypomniano m.in. historię Ireny Sendlerowej oraz los słowackich Żydów, deportowanych w większości do obozów zagłady w okupowanej Polsce, m.in. w Auschwitz i Sobiborze. Zakończył je z kolei pokaz filmu "Azyl" w reżyserii Niki Cairo, opowiadającego o Sprawiedliwych wśród Narodów Świata - Antoninie i Janie Żabińskich, którzy w warszawskim zoo ukrywali prześladowanych Żydów.
Rada Pomocy Żydom "Żegota", była jedyną w okupowanej przez Niemców Europie instytucją państwową ratującą Żydów od zagłady. "Żegota" niosła pomoc Żydom przy legalizacji dokumentów, przydzielała im pomieszczenia, udzielała zasiłków materialnych.
Ekspozycja nie tylko przypomina o bohaterach "Żegoty", ale także prezentuje sylwetki uratowanych. Widzowie będą mogli obejrzeć też mapy, które ilustrują zasięg działalności "Żegoty" w Polsce, a w szczególności w samej Warszawie, gdzie akcja pomocowa była prowadzona najbardziej intensywnie.
Wystawa IPN nie unika także trudnego tematu szmalcownictwa, czyli wymuszania od ukrywających się Żydów okupu pod groźbą wydania ich Niemcom. W swoich dokumentach "Żegota" tego rodzaju szantaż nazywała "ohydnym procederem". Wystawa prezentuje np. wyrok podziemnego sądu specjalnego, który w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej skazał jednego z szmalcowników na śmierć. Dzięki wystawie można też dowiedzieć się, że zdarzały się przypadki, gdy Żydzi nie przyjmowali pomocy zapewniając jednego z działaczy "Żegoty", że "mają znośne warunki bytu i że ze względu na swą użyteczność spodziewają się przetrwać wojnę".
Wernisaż wystawy poprzedził obchody Narodowego Dnia Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, przypadającego 24 marca, oraz rocznicę pierwszego transportu słowackich Żydów do Auschwitz, którego dokonano 25 marca 1942 r.
Wystawę, będącą czwartym wspólnym przedsięwzięciem Muzeum Holokaustu oraz Instytutu Polskiego w Bratysławie, odwiedzać będzie można do końca czerwca.
Muzeum Holokaustu w Seredi, będące oddziałem Muzeum Kultury Żydowskiej w Bratysławie, zostało otwarte dla publiczności w styczniu 2016 r. w miejscu obozu pracy i transferowego dla słowackich Żydów podczas II wojny światowej.
Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom - powstały 27 września 1942 r. z inicjatywy Zofii Kossak-Szczuckiej oraz Wandy Krahelskiej-Filipowiczowej - 4 grudnia 1942 r. przekształcił się w Radę Pomocy Żydom "Żegota".
W skład Rady wchodzili ludzie o różnych poglądach społecznych i politycznych. Przewodniczącym Rady był Julian Grobelny (PPS-WRN), wiceprzewodniczącymi Tadeusz Rek (SL) oraz Leon Feiner (Bund), sekretarzem Adolf Berman (ŻKN), skarbnikiem Ferdynand Arczyński (Stronnictwo Demokratyczne). Kontakty z "Żegotą" z ramienia Delegatury Rządu utrzymywali Witold Bieńkowski oraz jego zastępca w referacie żydowskim Władysław Bartoszewski.
"Żegota" rozwinęła również filię na prowincji w Krakowie i we Lwowie. Kierowali nimi Stanisław Dobrowolski (PPS WRN) i Władysława Chomsowa (SD). "Żegota" działała do początku 1945 r. Została uhonorowana medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.(PAP)
autorzy: Nadia Senkowska, Marek Sławiński
nak/ masl/ rosa/
