Krakowski Lajkonik. Fot. PAP/J. Bednarczyk
Lajkonikowi - jednemu z symboli Krakowa poświęcona jest dwuczęściowa wystawa w Muzeum Historycznym Miasta Krakowa. Jej twórcy przypominają nie tylko krakowski obrzęd, ale też rytuały związane z tańcem na sztucznym koniku z różnych krajów świata.
Pochód Lajkonika odbywa się w Krakowie w pierwszy czwartek po Bożym Ciele. Lajkonik wraz z towarzyszącym mu orszakiem zmierza ze Zwierzyńca na Rynek Główny, odwiedzając po drodze sklepy, kawiarnie i restauracje, gdzie domaga się haraczu. Wszyscy, którzy znajdą się na jego drodze, nadstawiają ramiona na uderzenia buławą, ponieważ wierzą, że gwarantuje to szczęście co najmniej przez rok.
W 2013 r. członkowie orszaku zgłosili pochód Lajkonika do krajowej listy niematerialnego dziedzictwa kulturowego, z której wybrane zostaną propozycje do listy niematerialnego dziedzictwa ludzkości prowadzonej przez UNESCO.
„Najstarsza wzmianka o pochodzie Lajkonika w Krakowie pochodzi z 1738 r., a legenda o nim sięga aż do czasów średniowiecza i najazdu Tatarów na Kraków. Na wystawie przypominamy historię Lajkonika, ale też pokazujemy podobne tradycje w innych kulturach” - powiedział PAP kurator wystawy Andrzej Szoka z Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.
„Najstarsza wzmianka o pochodzie Lajkonika w Krakowie pochodzi z 1738 r., a legenda o nim sięga aż do czasów średniowiecza i najazdu Tatarów na Kraków. Na wystawie przypominamy historię Lajkonika, ale też pokazujemy podobne tradycje w innych kulturach” - powiedział PAP kurator wystawy Andrzej Szoka z Muzeum Historycznego Miasta Krakowa.
Od soboty w Domu Zwierzynieckim (przy ul. Królowej Jadwigi 41) prezentowane będą dzieje krakowskiego Lajkonika. Zwiedzający zobaczą m. in. obraz Michała Stachowicza „Pochód” z ok. 1820 r., grafiki i bogatą kolekcję fotografii.
Wśród eksponatów będzie jurta czyli namiot, jaki Tatarzy najprawdopodobniej rozbijali w XIII wieku pod Krakowem oraz łódź, insygnia i akcesoria flisaków, z grona których wywodził się według legendy bohaterski Lajkonik.
Przypomniani zostaną ci, którzy przez lata wcielali się w Lajkonika m.in.: Sebastian Kulisiewicz, który grał go na początku XIX wieku, rodzina Micińskich, dzięki której zwyczaj ten przetrwał dziewiętnaste stulecie oraz Walery Nalepa (Lajkonik w latach 1912 -1932) Stanisław Andrasz (z przerwami od 1926-1953), Zdzisław Dudzik (1954 -1974) i inni. Od ponad 25 lat Lajkonikiem jest Zbigniew Glonek.
|”Pokażemy obecność Lajkonika w krakowskiej sztuce ludowej, poprzez figurki i zabawki, które sprzedawano niegdyś na odpuście Emaus” – zapowiada Andrzej Szoka. Dzieci będą mogły przymierzyć strój Lajkonika.
Przez lata badacze dociekali, czy Lajkonik to echo obrzędów pogańskich czy zwyczaj zaczerpnięty z innych kultur. Druga część wystawy w Pałacu Krzysztofory zatytułowana „Konik na świecie”, będzie prezentacją rytuałów tańca z konikiem z różnych krajów i dowodem na to, że Lajkonik ma różne oblicza.
Zwiedzający zobaczą zabytkowe lub wciąż wykorzystywane kostiumy i konstrukcje koników wypożyczone z innych polskich muzeów oraz z placówek w Wielkiej Brytanii , Szwajcarii. Hiszpanii, Francji i Indonezji.
Z katalońskiej Manresy przywieziono konika, który jest związany z legendą o św. Jerzym. Z Kornwalii w Wielkiej Brytanii pochodzi konik, który 1 maja tańczy na ulicach miasteczka Padstow. „Kobiet wierzyły, że jeśli wejdą mu pod suknię mogą liczyć, że do Bożego Narodzenia zajdą w ciążę” – mówił Szoka. „Konie najczęściej symbolizują płodność i siłę. Są używane w obrzędach powitania wiosny jak np. rumuńskie caiutii. Dawniej wizyta takiego konia w domu miała odpędzać złe duchy. Dziś to raczej element kultury ludowej pozbawiony magicznej mocy” – podkreślił.
Oprócz strojów na wystawie będą pokazywane filmy, m.in. nakręcony w 1929 r. podczas pochodu Lajkonika w Krakowie. Będzie też można zobaczyć strój Lajkonika, zaprojektowany w 1904 r. przez Stanisława Wyspiańskiego, a także stroje koników m.in. z Japonii, Indii i Rumunii.
Poniedziałkowemu wernisażowi wystawy w Krzysztoforach towarzyszyć będzie widowisko plenerowe na pobliskim placu Szczepańskim. O g. 17 pojawi się tam barwny korowód przebierańców. Na jego czele kroczyć będzie krakowski Lajkonik, który wykona swój tradycyjny taniec z chorągwią przy dźwiękach zwierzynieckiej kapeli „Mlaskoty”. Później będzie można zobaczyć pokaz tańców baskijskich z udziałem konika Zamalzaina przygotowanych przez grupę Dantzan.com z Eibar w Kraju Basków. Widowisko zamknie żywiołowy występ przebierańców z grupy „Kamieńcoki”, która przyjedzie do Krakowa z Milwki.
Wystawa w Pałacu Krzysztofory potrwa do 31 sierpnia 2014, a w Domu Zwierzynieckim do 26 października.(PAP)
wos/ dym/
