Mazowiecki wojewódzki konserwator zabytków Barbara Jezierska. Fot. PAP/J. Kamiński
Decyzją mazowieckiego konserwatora zabytków zachowana część dawnego cmentarza żydowskiego w Płońsku, wobec której firma City Star ubiega się o pozwolenie na budowę centrum handlowego, została wpisana do rejestru zabytków z uwagi na wartości historyczne.
Decyzji tej nadano rygor natychmiastowej wykonalności. Przysługuje od niej odwołanie do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – poinformował w poniedziałek Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie.
Mazowiecka konserwator zabytków Barbara Jezierska powiedziała PAP, że decyzję o wpisaniu cmentarza żydowskiego w Płońsku do rejestru zabytków wydano z rygorem natychmiastowej wykonalności, „ponieważ teren ten jest zagrożony inwestycją, w ramach której miałoby powstać centrum handlowe”.
„Klauzula nadania rygoru natychmiastowej wykonalności oznacza ochronę prawną cmentarza także w trakcie trwania ewentualnej procedury odwoławczej od decyzji o wpisaniu tego obiektu do rejestru zabytków” – podkreśliła Jezierska. Przyznała, że zgodnie z wydaną decyzją na teren cmentarza powinny powrócić wszystkie wywiezione wcześniej elementy tamtejszego lapidarium, a płot, którym nekropolia została ogrodzona powinien zniknąć.
O wpisanie cmentarza żydowskiego w Płońsku do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego wnioskował w styczniu Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP. Przychylając się do tego wniosku Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków (MWKZ) przypomniał, że nekropolia ta została założona w XVIII wieku i związana jest ze społecznością żydowską Płońska, która do wybuchu II wojny światowej stanowiła ok. 50 proc. mieszkańców miasta. Argumentując decyzję, podkreślono także, że „wedle zasad judaizmu cmentarze są miejscami świętymi, a groby są nienaruszalne”.
O wpisanie cmentarza żydowskiego w Płońsku do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego wnioskował w styczniu Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP. Przychylając się do tego wniosku Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków (MWKZ) przypomniał, że nekropolia ta została założona w XVIII wieku i związana jest ze społecznością żydowską Płońska, która do wybuchu II wojny światowej stanowiła ok. 50 proc. mieszkańców miasta.
„Bezsprzecznie istniejąca część dawnego cmentarza żydowskiego ma niepodważalną wartość historyczną. Stanowi niemal jedyny materialny ślad wielowiekowej bytności społeczeństwa żydowskiego w Płońsku, miejscu urodzenia Dawida Ben Guriona, pierwszego premiera Izraela. Jest to miejsce o szczególnej wartości symbolicznej, nie tylko dla rozporoszonej po całym świecie społeczności żydowskiej, ale też dla historii miasta Płońsk, a szerzej historii Polski, dokumentujące jej wielokulturowość. Ostatnie wydarzenia, związane z realizacją inwestycji komercyjnej, wskazują na pilną potrzebę objęcia pozostałości cmentarza prawną ochroną konserwatorską” – podkreślono m.in. w stanowisku MWKZ.
Wieczystym użytkownikiem terenu po dawnym cmentarzu żydowskim w Płońsku, nieruchomości będącej własnością Skarbu Państwa, jest od 2013 r. lokalna spółka City Star. Firma ta występowała dwukrotnie do płońskiego starostwa z wnioskiem o wydanie pozwolenia na budowę centrum handlowego - ostatni raz na początku marca; poprzednio dokumentacja wniosku miała wadę formalną.
Ostatnio starostwo powiatowe w Płońsku zawiesiło na czas nieokreślony postępowanie, dotyczące wniosku firmy City Star o pozwolenie na budowę centrum handlowego na terenie dawnego cmentarza żydowskiego w tym mieście. Mniej więcej w tym samym czasie wokół nekropolii ustawiono ogrodzenie. Zawieszając postępowanie w sprawie zatwierdzenia projektu budowlanego i udzielenia pozwolenia na budowę budynku handlowo-usługowego, starosta przekazał akta sprawy do Komisji Regulacyjnej do spraw Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Warszawie.
Wcześniej, pod koniec lutego, z terenu płońskiego cmentarza City Star wywiozła obelisk upamiętniający Żydów pomordowanych w latach 1939-45 oraz inne elementy znajdującego się tam lapidarium.
Przeciwko działaniom City Star protestuje Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP oraz Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie. Na początku marca we wspólnym stanowisku wyraziły one sprzeciw i oburzenie wobec działań City Star. W wydanym wtedy oświadczeniu przypomniano o postępowaniu w Komisji Regulacyjnej, którego celem jest odzyskanie nieruchomości. Podkreślono przy tym, że wszelkie prace na terenie płońskiego cmentarza żydowskiego powinny być wstrzymane. W kwietniu, już po ogrodzeniu nekropolii blaszanym płotem, Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP oraz Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie wyraziły obawę, iż działania firmy City Star mają na celu zniszczenie cmentarza poprzez budowę na tym terenie centrum handlowego.
„Z ulgą przyjęliśmy do wiadomości, że cmentarz w Płońsku został wpisany do rejestru zabytków. To jest bardzo dobra decyzja, jeżeli chodzi o ochronę tego miejsca. Czekamy na dalszy przebieg wypadków. Mam nadzieję, że nie będzie on już taki smutny i tragiczny, jak był do tej pory” - powiedziała PAP Anna Chipczyńska, przewodnicząca zarządu Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Warszawie, poproszona o komentarz w sprawie decyzji mazowieckiego konserwatora zabytków. Przyznała, że ma również nadzieję, iż ogrodzenie ustawione wokół płońskiego cmentarza „jak najszybciej zniknie, aby nie wzbudzało dalej niepokoju i nieprzyjemnych przypuszczeń, dotyczących tego, co dzieje się za nim”, czyli na terenie nekropolii. Chipczyńska zwróciła uwagę, że kwestią pozostaje też ponowne ustawienie na cmentarzu obelisku oraz elementów lapidarium, które wcześniej zostały z niego wywiezione, a według informacji władz Płońska, znajdują się obecnie zabezpieczone na terenie jednej ze spółek miejskich.
Po wywiezieniu pod koniec lutego z terenu nekropolii kamiennego obelisku poświęconego Żydom pomordowanym w czasie II wojny światowej oraz trzech macew, będących częścią tamtejszego lapidarium, firma City Star w oświadczeniu publikowanym w płońskich mediach podkreślała, że tamtejszy dawny cmentarz żydowski to, zgodnie z Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego, nieruchomość przeznaczona pod zabudowę m.in. na obiekty usługowe. Jak zaznaczono wówczas, dla potrzeb inwestycji „inwestor zabezpieczył obiekty znajdujące się na działce, celem ich przeniesienia w inne miejsce”.
Śledztwo w sprawie wywiezienia z terenu dawnego cmentarza obelisku upamiętniającego Żydów pomordowanych w latach 1939-45 oraz innych elementów tamtejszego lapidarium wszczęła pod koniec lutego Prokuratura Rejonowa w Płońsku. Postępowanie dotyczy znieważenia pomnika.(PAP)
mb/ mhr/
