Aleksander Ładoś. Fot. NAC
Instytut Pileckiego we współpracy z World Jewish Congress w lutym zaprezentuje w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych angielskie tłumaczenie Listy Ładosia – imiennego spisu ponad 3,2 tys. Żydów ratowanych podczas Holokaustu przez polskich dyplomatów i organizacje żydowskie. Publikacja jest wzbogacona o dodatkowe informacje nt. losów ponad 50 osób.
Lista Ładosia to naukowo opracowany imienny spis ponad 3,2 tys. zidentyfikowanych posiadaczy paszportów kilku krajów latynoamerykańskich, także zaświadczeń o obywatelstwie części z tych państw, wystawionych osobom pochodzenia żydowskiego przez Poselstwo RP w Szwajcarii we współpracy z organizacjami żydowskimi. Posiadanie tych dokumentów uratowało przed śmiercią część Żydów, którzy w okresie II wojny światowej byli systematycznie i masowo wywożeni przez niemieckich nazistów do obozów koncentracyjnych i obozów zagłady.
Instytut Pileckiego przedstawił Listę Ładosia dot. 3,2 tys. Żydów ratowanych przez polskich dyplomatów
Nazwa pochodzi od nazwiska Aleksandra Ładosia, polskiego dyplomaty w Szwajcarii, kierującego akcją masowego fałszowania i dystrybucji "paszportów życia".
W grudniu 2019 r. Instytut Pileckiego opublikował Listę Ładosia po polsku, natomiast w lutym 2020 r. w Londynie, Nowym Jorku i Connecticut, we współpracy z World Jewish Congress, zaprezentuje po raz pierwszy angielską wersję, wzbogaconą o dodatkowe informacje o losach ponad 50 osób.
IP podał, że "grudniowa premiera polskiej publikacji zakończyła etap prac badawczych w archiwach i otworzyła nowy rozdział działań związanych z uzupełnianiem Listy Ładosia". "Rozpowszechnienie informacji o Liście przez media spowodowało, że zaangażowały się osoby prywatne i dzięki temu badacze dotarli do nieznanych faktów i archiwów indywidualnych historii" - napisano w komunikacie Instytutu.
Ambasador J. Kumoch: Lista Ładosia prawdopodobnie nigdy nie będzie kompletna
"Udało się nam uzyskać odzew społeczny. Kontaktują się z nami osoby, które mają wiedzę na temat umieszczonych na liście, są ich krewnymi, znajomymi, a to pozwala na dalsze uzupełnianie gromadzonych przez nas danych. Poza źródłami archiwalnymi, z których korzystaliśmy do tej pory, doszły więc relacje świadków" - powiedziała Monika Maniewska, badaczka z Instytutu Pileckiego.
IP ocenia, że wydanie Listy po angielsku i jej światowa promocja "dają nadzieję na kolejne odkrycia".
Światowa premiera Listy Ładosia odbędzie się 24 lutego w londyńskiej The Wiener Holocaust Library z udziałem lorda Daniela Finkelsteina, brytyjskiego dziennikarza i publicysty "The Times", członka Izby Lordów. "Jego matka Mirjam Wiener (wraz z siostrami) została uratowana z obozu Bergen-Belsen dzięki paszportowi Paragwaju wystawionemu przez +grupę Ładosia+. Jej nazwisko znajduje się na opublikowanej Liście, co zostało potwierdzone przez archiwistów" - napisano w komunikacie IP.
Upamiętniono Aleksandra Ładosia, jednego z członków „grupy berneńskiej”
W spotkaniu zatytułowanym "Historia Ruth, Evy i Mirjam: ostatnie odkrycie dotyczące ich przetrwania" oprócz lorda Finkelsteina wezmą udział m.in. prof. Bob Moore, dr Jakub Kumoch (ambasador RP w Szwajcarii, który od kilku lat aktywnie popularyzuje dokonania grupy Aleksandra Ładosia, główny redaktor publikacji) oraz Monika Maniewska z Instytutu Pileckiego.
Nowojorska premiera książki odbędzie się 27 lutego w Hebrew Union College – Jewish Institute of Religion. W spotkaniu prezentującym Listę Ładosia uczestniczyć będzie m.in. dr Mordecai Paldiel, były dyrektor Departamentu Sprawiedliwych w instytucie Yad Vashem, który pod wpływem publikacji wnioskował o ponowne rozpatrzenie przyznania tytułu Sprawiedliwych wśród Narodów Świata Aleksandrowi Ładosiowi oraz Stefanowi Ryniewiczowi. W trakcie prezentacji Maniewska i Kumoch opowiedzą o swojej pracy badawczej i przedstawią zastosowaną metodologię.
Z kolei zaplanowane na 28 lutego w Mandell JCC Innovation Center w West Hartford (stan Connecticut) spotkanie wokół publikacji zatytułowane "Jak Żydzi i polscy dyplomaci razem próbowali ocalić tysiące podczas Holokaustu" będzie poświęcone działalności grupy Ładosia i pracy nad publikacją. Podczas spotkania Heidi Fishman, córka ocalonej z Holokaustu, opowie historię swojej matki Ruth Fishman, która przeżyła dzięki paszportowi wydanemu przez grupę Ładosia. Wizerunek paszportu, który ocalił życie Fishman i jej rodziny, znajduje się na okładce Listy Ładosia.
M. Szpytma: film „Paszporty Paragwaju” kryje w sobie paradoks
Kierowana przez Aleksandra Ładosia grupa polskich dyplomatów z poselstwa RP w Bernie oraz przedstawicieli organizacji żydowskich, w latach 1941-1943 w sposób zorganizowany i na masową skalę nielegalnie kupowała, sporządzała i dostarczała osobom zagrożonym Zagładą sfałszowane paszporty oraz poświadczenia obywatelstwa czterech państw Ameryki Południowej i Środkowej: Paragwaju, Hondurasu, Haiti i Peru. Akcja odbywała się za wiedzą i wsparciem polskiego rządu na uchodźstwie. Polacy udostępnili także organizacjom żydowskim szyfry dyplomatyczne, co umożliwiło im korespondencję z okrążonej przez nazistowskie Niemcy Szwajcarii m.in. do USA. Liczbę "paszportów Ładosia" szacuje się na 8-10 tysięcy, a liczbę ocalonych dzięki tej akcji na 2-3 tysiące Żydów pochodzących z prawie wszystkich krajów okupowanej Europy, w większości z Polski, Holandii i Niemiec.
Publikację Lista Ładosia przygotował czteroosobowy zespół: dr Jakub Kumoch (redaktor naukowy), Monika Maniewska, Jędrzej Uszyński i Bartłomiej Zygmunt, a wydał Instytut Pileckiego.
Prace badawcze prowadzili wspólnie pracownicy Ambasady RP w Bernie i Instytutu Pileckiego, przy wsparciu ekspertów z Instytutu Pamięci Narodowej, Żydowskiego Instytutu Historycznego oraz Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Prace nad listą wspierało również wielu badaczy i działaczy żydowskich z Holandii, Izraela, USA, Francji i innych krajów.
"Opracowanie Listy Ładosia jest jednym z największych przedsięwzięć badawczych poświęconych Holokaustowi w ostatnich latach. Przeszukaliśmy wiele archiwów, między innymi Bad Arolsen, Yad Vashem, czy Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Teraz liczymy przede wszystkim na środowiska żydowskie, że wesprą naszą pracę i wzbogacą wiedzę swoimi rodzinnymi historiami" – mówił dyrektor Instytutu Pileckiego dr Wojciech Kozłowski.
Historię działalności Aleksandra Ładosia i jego grupy jako pierwsi opisali w 2017 r. dziennikarze "Dziennika. Gazety Prawnej" Michał Potocki i Zbigniew Parafianowicz.
W skład grupy wchodzili dyplomaci żydowskiego i polskiego pochodzenia, poza Aleksandrem Ładosiem byli to jego zastępca Stefan Ryniewicz, dyplomata Juliusz Kuehl, a przede wszystkim konsul Konstanty Rokicki, który przyczynił się osobiście do powstania około 50 proc. wszystkich dokumentów określanych mianem paszportów Ładosia. Do grupy należeli także poseł na Sejm II RP Abraham Silberschein oraz przedstawiciel organizacji żydowskich Chaim Eiss. (PAP)
autor: Katarzyna Krzykowska
ksi/ nno/ wj/
