Rękopis pamiętnika Pawła Stalmacha, jednego z „budzicieli” polskości na Śląsku Cieszyńskim, wybitnego działacza społecznego i narodowego, zaprezentuje publicznie w piątek Książnica Cieszyńska, w której zbiorach to dzieło się znajduje.
Paweł Stalmach, żyjący w latach 1824-1891, jest symbolem polskiego ruchu narodowego. Był publicystą, współzałożycielem Czytelni Ludowej, wydawcą gazety „Gwiazdka Cieszyńska” i założycielem Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego, organizacji kultywującej polskość.
Pamiętnik będzie można zobaczyć podczas spotkania z cyklu „Cymelia i osobliwości ze zbiorów Książnicy Cieszyńskiej”, które odbędzie się w tej instytucji w najbliższy piątek.
Zdaniem Wojciecha Święsa, pracownika Książnicy, który zaprezentuje rękopis pamiętnika, historia Pawła Stalmacha przypomina sinusoidę. Początkowo, jako ewangelik, starał się występować ponad wyznaniowymi różnicami. Dążył do obudzenia tożsamości narodowej u wszystkich polskich mieszkańców regionu.
Wraz z postępującym zbliżeniem się do środowisk katolickich, z których wywodziła się większość prenumeratorów „Gwiazdki Cieszyńskiej” spoza Śląska Cieszyńskiego, popadał w coraz większy konflikt z działaczami ewangelickimi. „Wzajemne animozje doprowadziły do wykluczenia Stalmacha z życia polskich instytucji i towarzystw na Śląsku Cieszyńskim i ostrej krytyki poza jego granicami. Ten swoje racje chciał udowodnić na kartach spisywanego pod koniec życia pamiętnika, który jednakże zdołał doprowadzić tylko do roku 1860” – podał Święs.
Dokument składa się z 171 luźnych kart. Są zapisane jednostronnie lub dwustronnie niezbyt starannym, ale czytelnym pismem.
Pamiętnik ukazał się drukiem dwukrotnie. Po raz pierwszy stało się to w 1910 r. Ponownie został wydany w 1991 r., gdy przypadła 100. rocznicy śmierci Stalmacha.
Zbiory Książnicy Cieszyńskiej liczą około 120 tys. woluminów, w tym ponad 16,5 tys. starodruków, 46 inkunabułów i 17 tys. rękopisów. Najcenniejszą częścią jest księgozbiór ks. Leopolda Szersznika. (PAP)
autor: Marek Szafrański
edytor: Paweł Tomczyk
szf/ pat/
