Vytautas Landsbergis. Fot. PAP/T. Żmijewski
Sejm odrzucił w wtorek propozycję przyznania Nagrody Wolności Vytautasowi Landsbergisowi – pierwszemu przywódcy odrodzonej przed 25 laty niepodległej Litwy. Kontrowersyjna decyzja wywołała burzliwą dyskusję.
„To haniebna decyzja, małostkowa, swoiste nieporozumienie” - uważa politolog Kestutis Girnius. W rozmowie z agencją informacyjną BNS przypomniał, że Landsbergis był tą osobą, która odegrała decydującą rolę w odzyskaniu przez kraj niepodległości. „On przewodniczył Sajudisowi (literwskiemu ruchowi niepodległościowemu) w najtrudniejszych dniach, on przeciwstawił się presji ze strony Rosji” - mówi Girnius.
„Ta decyzja upokorzyła Litwę, a nie Landsbergisa” - powiedziała z kolei w rozmowie z polską rozgłośnią w Wilnie Radio Znad Wilii posłanka Rasa Juknevicziene, wiceprzewodnicząca litewskiej partii konserwatywnej, której honorowym przewodniczącym jest Landsbergis.
Zdaniem byłego premiera w rządzie konserwatystów, posła Andriusa Kubiliusa litewski parlament we wtorek „nie zdał testu z szacunku wobec historii swego kraju”.
Sam Landsbergis, komentując decyzję Sejmu w telewizji „Lietuvos Rytas” powiedział: „Szkoda mi Sejmu” i dodał: „Takiej decyzji spodziewałem się”.
Nagroda Wolności została ustanowiona w 2011 roku przez litewski parlament. Otrzymują ją osoby i organizacje, które zasłużyły się w walce o wolność i prawa człowieka oraz suwerenność narodów Europy Wschodniej i Środkowej. Kandydaturę zgłasza Komisja ds. Nagrody Wolności, a Sejm Litwy oficjalnie ogłasza decyzję o przyznaniu nagrody.
Za przyznaniem Nagrody Wolności, laureatem której w ubiegłym roku był redaktor naczelny „Gazety Wyborczej” Adam Michnik, opowiedziało się 53 posłów, głównie opozycyjni konserwatyści i liberałowie. 13 posłów było przeciwko, 48 – powstrzymało się od głosu. Byli to posłowie z partii socjaldemokratycznej, Partii Pracy, a także Akcji Wyborczej Polaków na Litwie.
Historyk i politolog Algis Kasperaviczius zaznacza, że „bez wątpienia za działalność niepodległościową w ostatnim dziesięcioleciu ubiegłego wieku Landsbergisowi należy się nagroda”. „Uwzględniając jednakże jego dalszą działalność, a przede wszystkim jego retorykę względem prawdziwych i rzekomych przeciwników politycznych, bezkompromisowość, taka decyzja Sejmu nie dziwi” - powiedział BNS Kasperaviczius.
Landsbergis jest na Litwie jednym z najbardziej kontrowersyjnych polityków. Przewodnicząca Komisji ds. Nagrody Wolności posłanka Irena Diegutiene, prezentując w Sejmie kandydaturę Landsbergisa wskazała, że „jedni go kochają inni – nienawidzą”.
„To człowiek, który nie jednoczy, a dziali naród” - powiedział o Landsbergisie podczas dyskusji w Sejmie poseł Linas Balsys.
83-letniemu Landsbergisowi, jednemu z najbardziej znanych litewskich polityków na świecie, który przyczynił się do upadku Związku Radzieckiego i zmiany mapy Europy oraz byłemu europosłowi zarzuca się arogancję, nietolerowanie sprzeciwu, brak szacunku wobec zwykłych ludzi.
Landsbergis nie jest lubiany też wśród społeczności polskiej na Litwie. Jest uważany za polakofoba. Należy do grona litewskich polityków, w których działalności widać obawę, a nawet strach przed dominacją Polski i polskości. Jest on przeciwnikiem pisowni polskich nazwisk w oryginale w litewskich dokumentach, a także zdecydowanym przeciwnikiem używania na Wileńszczyźnie, obok nazw litewskich, polskich nazw ulic i miejscowości. Kategorycznie występuje przeciwko Karcie Polaka. W 1997 roku to on był inicjatorem poprawki do ustawy o zwrocie ziemi, która utrudniła proces zwrotu ziemi na Wileńszczyźnie.
Nagroda Wolności została ustanowiona w 2011 roku przez litewski parlament. Otrzymują ją osoby i organizacje, które zasłużyły się w walce o wolność i prawa człowieka oraz suwerenność narodów Europy Wschodniej i Środkowej. Kandydaturę zgłasza Komisja ds. Nagrody Wolności, a Sejm Litwy oficjalnie ogłasza decyzję o przyznaniu nagrody. 13 stycznia, w Dzień Obrońców Wolności, laureat otrzymuje nagrodę pieniężną w wysokości 5 tys. euro oraz statuetkę.
Jako pierwszy w roku 2011 nagrodą uhonorowany został rosyjski dysydent Siergiej Kowaliow, w następnych latach laureatami byli litewski dysydent Antanas Terleckas i arcybiskup Sigitas Tamkeviczius. W 2014 r. Nagrodę Wolności przyznano Adamowi Michnikowi.
Z Wilna Aleksandra Akińczo (PAP)
aki/ agy/ ala/
