Ludzie "Solidarności" 30 lat później

28.08.2010. Warszawa (PAP) - Gdzie, po 30 latach, są ludzie Sierpnia 1980? Niemal wszyscy - w Polsce. Ci, którzy wyemigrowali, wrócili do kraju. Starsi odeszli. Młodsi są w Sejmie i Senacie, pełnią wysokie urzędy, bądź też pozostają z dala od polityki.

PAP przyjrzała się losom grupy twórców NSZZ "Solidarność".

(Na zdjęciu od lewej: Jerzy Borowczak, Bogdan Borusewicz, Ludwik Prądzyński, Bogdan Felski podczas spotkania inicjatorów strajku w sierpniu 1980 r. w Stoczni Gdańskiej im. Lenina, w domu marszałka Senatu Bogdana Borusewicza. Gdańsk, 14.08.2010. Fot. R. Jocher PAP)

Lech Bądkowski (ur. 1920) - był pisarzem, dziennikarzem i kaszubskim działaczem społeczno-politycznym. Zasiadał w prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r. - jako rzecznik prasowy. Był też twórcą i redaktorem naczelnym pisma "Samorządność", zawieszonego w stanie wojennego. Zmarł w 1994 r.

Jerzy Borowczak (ur. 1957) - który w sierpniu 1980 roku zainicjował protest na wydziale K-5 Stoczni Gdańskiej, obecnie jest radnym Platformy Obywatelskiej w Radzie Miasta Gdańska oraz dyrektorem Fundacji Centrum Solidarności w Gdańsku.

Bogdan Borusewicz (ur. 1949) - w sierpniu 1980 roku jeden z głównych organizatorów strajku w Stoczni Gdańskiej, pełnił od tego czasu wiele funkcji. Był posłem na Sejm I, II i III kadencji. W rządzie Jerzego Buzka był wiceministrem spraw wewnętrznych i administracji. Od 2005 roku jest marszałkiem Senatu.

Zbigniew Bujak (ur. 1954) - współzałożyciel "Solidarności" w warszawskim Ursusie, przewodniczący "Solidarności" Regionu Mazowsze, w stanie wojennym jeden z najdłużej ukrywających się działaczy związku. Był współzałożycielem ROAD, a po przystąpieniu tego ugrupowania do Unii Demokratycznej stanął na czele niewielkiego Ruchu Demokratyczno-Społecznego. Był posłem i szefem Głównego Urzędu Ceł. Obecnie pracuje m.in. jako wykładowca na Uniwersytecie Warszawskim.

Andrzej Celiński (ur. 1950) - w sierpniu 1980 r. był współautorem apelu 64 intelektualistów o negocjacje i porozumienie między władzą a strajkującymi, od września 1980 r. w "S" pełnił funkcję sekretarza MKZ Gdańsk i szefa gabinetu Lecha Wałęsy. Był senatorem i posłem z list UD, SLD i LiD, a w latach 2001-2002 - ministrem kultury; obecnie jest posłem niezrzeszonym, startował z listy LiD.

Mirosław Chojecki (ur. 1949) - wydawca, w sierpniu 1980 r. podczas strajku w Stoczni Gdańskiej współorganizował druk wydawnictw niezależnych. Po 13 grudnia 1981 r. pozostał w Paryżu; we Francji wydawał miesięcznik "Kontakt". W latach 1982-1989 był współpracownikiem Biura Zagranicznego "S" w Brukseli odpowiedzialnym za wysyłkę do kraju sprzętu poligraficznego. Do Polski wrócił w 1990 r. W latach 1999-2000 był doradcą ministra kultury, od 2003 jest działaczem Stowarzyszenia Wolnego Słowa. Od 1998 r. Mirosław Chojecki jest szefem firmy Media Kontakt z siedzibą w Warszawie, zajmującej się produkcją filmów dokumentalnych.

Joanna Duda-Gwiazda (ur. 1939) - w latach 1978-1980 działaczka WZZ Wybrzeża, redaktorka niezależnego pisma "Robotnik Wybrzeża", uczestniczyła w strajku w Stoczni Gdańskiej. Była współautorką 21 postulatów strajkowych. Od 2000 roku jest na emeryturze. W lutym 2007 r. wraz z mężem Andrzejem Gwiazdą zaangażowała się w obronę Doliny Rospudy przed budową na jej terenie obwodnicy Augustowa.

Władysław Frasyniuk (ur. 1954) - uczestnik strajku w sierpniu 1980 r., a następnie przewodniczący "Solidarności" Regionu Dolnośląskiego, w latach 1988-1990 był członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie. W latach 1991-2001 był posłem na Sejm, potem przez cztery lata wiceprzewodniczącym UW, a w latach 2005-2006 - szefem Partii Demokratycznej. Wystąpił z niej pod koniec 2009 roku. W 2010 roku zaangażował się w kampanię wyborczą kandydata na prezydenta Andrzeja Olechowskiego.

Bronisław Geremek (ur. 1932) - ekspert Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r., a potem doradca Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ "S" i Krajowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ "S" w Gdańsku. Od 1989 r. był posłem na Sejm. Należał do założycieli Unii Demokratycznej (potem Unii Wolności). W latach 1997-2000 był ministrem spraw zagranicznych. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 r. został wybrany z list komitetu Unii Wolności. Zginął w wypadku samochodowym w 2008 r.

Maciej Grzywaczewski (ur. 1954) - w sierpniu 1980 r. wraz z Arkadiuszem Rybickim spisał na tablicy 21 postulatów, a od września 1980 r. działał w "S". W latach 1984-1988 przebywał na emigracji we Francji. Po powrocie zajął się produkcją filmów dokumentalnych i programów telewizyjnych, był wiceprezesem Zarządu Fundacji Centrum Solidarności, a w latach 2004-2006 - dyrektorem I programu TVP. Obecnie producent telewizyjny, wiceprzewodniczący Rady Programowej PISF.

Andrzej Gwiazda (ur. 1935) - współzałożyciel Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża i b. członek prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, był współtwórcą listy 21 postulatów i członkiem grupy negocjującej Porozumienia Sierpniowe, których jednak nie podpisał. W 1989 r. był jednym z głównych krytyków i przeciwników obrad Okrągłego Stołu. Od maja 2007 r. jest członkiem Kolegium IPN.

Ks. prałat Henryk Jankowski (ur. 1936) - kapelan Solidarności, wieloletni proboszcz parafii św. Brygidy w Gdańsku, zapisał się w czasach PRL pomocą niesioną opozycjonistom. Był pierwszym kapłanem, który w sierpniu 1980 r. odprawił mszę św. dla strajkujących robotników w Stoczni Gdańskiej. We wrześniu 2009 r. przeszedł na emeryturę kapłańską, zmarł w lipcu br.

Tadeusz Jedynak (ur. 1949) - na przełomie sierpnia i września 1980 r. uczestniczył w strajku i był wiceprzewodniczącym MKS przy Kopalni "Manifest Lipcowy", a także sygnatariuszem Porozumienia Jastrzębskiego. W lipcu 1988 r. wyjechał do Australii; na wieść o wybuchu fali strajków w Polsce powrócił do Jastrzębia i przedostał się na teren strajkującej kopalni. W latach 1991-1993 był posłem na Sejm z listy "S", a potem z listy UP. Obecnie pomaga żonie w prowadzeniu działalności gospodarczej.

Marian Jurczyk (ur. 1935) - pracownik Stoczni Szczecińskiej, szef Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Szczecinie, sygnatariusz Porozumienia Szczecińskiego, później szef regionu Pomorze Zachodnie NSZZ "S". Na przełomie lat 80. i 90. założył własny związek zawodowy pod nazwą "Solidarność 80". W 1998 roku został prezydentem Szczecina, zrezygnował ze stanowiska w 2000 r., gdy został senatorem. W marcu 2000 uznany przez sąd lustracyjny za tzw. kłamcę lustracyjnego, stracił mandat. W 2002 Sąd Najwyższy orzekł jednak, że oświadczenie lustracyjne Jurczyka było prawdziwe, gdyż współpraca z SB nie miała charakteru tajnego, a przekazywane informacje były pozbawione wartości operacyjnej. W 2002 roku został ponownie prezydentem Szczecina, w 2006 wycofał się z życia publicznego, przechodząc na emeryturę.

Jerzy Kropiwnicki (ur. 1945) - współzałożyciel struktur "S" na Uniwersytecie Łódzkim, od września 1980 r. członek Prezydium MKZ Ziemi Łódzkiej, po 1990 roku działał w ZChN. W latach 1991-2001 był posłem z list Wyborcza Akcja Katolicka i AWS. W latach 2002-2010 piastował stanowisko prezydenta Łodzi.

Henryka Krzywonos (ur. 1953) - w sierpniu 1980 roku uczestniczka strajku komunikacji w Gdańsku i sygnatariuszka Porozumień Sierpniowych, w stanie wojennym zaangażowała się w pomoc dla internowanych, kolportowała też podziemne wydawnictwa. Od 1994 r. prowadzi, wraz z mężem, rodzinny dom dziecka.

Waldemar Kuczyński (ur. 1939) - w sierpniu 1980 r. ekspert Maks w Gdańsku, potem redaktor "Tygodnika Solidarność", w 1989 r. wrócił z emigracji we Francji. W 1990 r., jako minister przekształceń własnościowych przygotował i rozpoczął prywatyzację przedsiębiorstw państwowych. W latach 1999-2001 był doradcą ekonomicznym premiera, a od 2002 do 2005 r. - członkiem Rady Strategii Społeczno-Gospodarczej przy Prezesie Rady Ministrów. Obecnie jest publicystą.

Jacek Kuroń (ur. 1934) - w 1980 r. współorganizator sieci informacji o strajkach, w sierpniu aresztowany, zwolniony po podpisaniu Porozumień Sierpniowych. Od września 1980 r. doradca MZK "S" i jeden z autorów strategii działania "S". W latach 1989-2001 poseł na Sejm. Minister pracy i polityki społecznej w rządach Tadeusza Mazowieckiego i Hanny Suchockiej. W 1995 r. kandydat na urząd prezydenta. Zmarł w 2004 r.

Henryk Lenarcika (ur. 1933) - w sierpniu 1980 r. uczestniczył w strajku w Stoczni Gdańskiej, jako szef kasy strajkowej, a od września 1980 r. przewodniczył Społecznemu Komitetowi Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców, który odsłonięto w grudniu 1980 r. W grudniu 1989 r. przeszedł na emeryturę. Zmarł w 2006 r. w Gdańsku

Stefan Lewandowski (ur. 1950) - sygnatariusz Porozumień Sierpniowych, współorganizował strajki w Porcie Północnym w Gdańsku - w sierpniu 1980 r. i 13 grudnia 1981 r. Po 1989 r. był członkiem Kóz Solidarność w Porcie Północnym. W 2005 r. przeszedł na emeryturę.

Bogdan Lis (ur. 1952 r.) - w sierpniu 1980 r. organizował strajk w Zakładach Okrętowych Urządzeń Elektrycznych i Automatyki Elmir w Gdańsku, był też wiceprzewodniczącym prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, współautor 21 postulatów i jeden z sygnatariuszy Porozumienia Gdańskiego. Od 2000 r. - prezes Fundacji Centrum Solidarności. Obecnie jest posłem z listy Lid.

Andrzej Malinowski (ur. 1941) - w sierpniu 1980 r. przewodniczący Komitetu Strajkowego w Zakładach Urządzeń Okrętowych Hydrosfer i jego przedstawiciel w Międzyzakładowym Komitecie Strajkowym w Stoczni Gdańskiej. W latach 1983-1989 był współpracownikiem struktur podziemnych, kolporterem, uczestnikiem organizowanych przez Solidarność akcji obliczania frekwencji w wyborach do Sejmu PRL. W latach 1990-1994 był radnym Miasta Gdańsk. Od 1999 r. jest na emeryturze.

Tadeusz Mazowiecki (ur. 1927) - w sierpniu 1980 roku przewodniczył Komisji Ekspertów Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, był doradcą Krajowej Komisji Porozumiewawczej, Komisji Krajowej i Lecha Wałęsy. W latach 1989-1990 był premierem pierwszego solidarnościowego rządu. W 2005 roku współtworzył Partię Demokratyczną, a do 2006 roku był przewodniczący jej Rady Politycznej.

Ewa Milewicz (ur. 1947) - w sierpniu 1980 r. prowadziła rejestrację zakładów przystępujących do Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego podczas strajku w Stoczni Gdańskiej. Od 1989 r. jest dziennikarką "Gazety Wyborczej".

Kornel Morawiecki (ur. 1941) - fizyk, założyciel i przewodniczący "Solidarności Walczącej", jeden z najdłużej ukrywających się w PRL opozycjonistów. Startował w tegorocznych wyborach prezydenckich - bez powodzenia, uzyskał najsłabszy wynik z 10 kandydatów.

Jan Olszewski (ur. 1930) - adwokat, w sierpniu 1980 r. zasiadał w Komisji Ekspertów MKS w Stoczni Gdańskiej. Był współautorem statutu Solidarności. W latach 1984-1985 był oskarżycielem posiłkowym w procesie morderców ks. Jerzego Popiełuszki. W latach 1991-1992 był premierem, a w latach 2006-2010 roku doradcą prezydenta Lecha Kaczyńskiego ds. politycznych.

Alina Pienkowska (ur. 1952) - w sierpniu 1980 r. przekazała do Radia Wolna Europa postulaty strajkujących stoczniowców, działała w prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej. Współredagowała 21 postulatów. Od 1991 do 1993 roku była senatorem z listy NSZZ "Solidarność". W latach 1998-2002 była radną Gdańska. Zmarła w 2002 r.

Józef Przybylski (ur. 1943) - w sierpniu 1980 był współorganizatorem strajku w Przedsiębiorstwie Remontowo-Montażowym Przemysłu Okrętowego Budimor, członkiem Prezydium MKS w Stoczni Gdańskiej. Sygnatariusz Porozumień Sierpniowych. Od września 1981 r. przebywał na emigracji w Belgii - wrócił do Polski w 2008 r. W latach 1982-85 współzałożyciel Biura Koordynacyjnego "S" w Brukseli, organizator przerzutu wydawnictw emigracyjnych do Polski. Od 2008 roku na emeryturze.

Andrzej Rozpłochowski (ur. 1950) - mechanik samochodowy, w sierpniu 1980 roku był przewodniczącym Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Hucie Katowice, potem sygnatariuszem Porozumienia Katowickiego oraz przewodniczącym MKZ NSZZ "S" Katowice. W stanie wojennym internowany, potem przetrzymywany w więzieniu bez wyroku do amnestii w lipcu 1984 roku. Po latach okazało się, że ojciec i żona Rozpłochowskiego byli współpracownikami UB. W 1988 roku wyemigrował do USA. Do Polski wrócił w sierpniu 2010 r.

Bożena Rybicka-Grzywaczewska (ur. 1957) - w sierpniu 1980 roku uczestniczyła w strajku w Stoczni Gdańskiej, a od jesieni 1980 roku była sekretarką Lecha Wałęsy w Międzyzakładowym Komitecie Założycielskim Solidarności w Gdańsku. W latach 1981-82 ukrywała się, a potem do 1984 roku prowadziła nieoficjalny sekretariat Wałęsy. Z emigracji we Francji wróciła w 1988 roku. Od 1992 roku kieruje Gdańską Fundacją Dobroczynności.

Arkadiusz Rybicki (ur. 1953) - uczestniczył w strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 r., był współwykonawcą tablicy z 21 postulatami strajkujących. W latach 1990-1991 był sekretarzem stanu w Kancelarii Prezydenta Lecha Wałęsy, potem m.in. podsekretarzem stanu w Ministerstwie Kultury (1998-2001) i dyrektorem Nadbałtyckiego Centrum Kultury (2002-2005). Był politykiem PO. Zginął 10 kwietnia 2010 r. w katastrofie samolotu prezydenckiego pod Smoleńskiem.

Jan Samsonowicz (ur. 1944) - w sierpniu 1980 r. był delegatem Akademii Medycznej podczas strajku w Stoczni Gdańskiej i członkiem prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, prowadził punkt informacyjny służby zdrowia. 13 grudnia 1981 r. został internowany. Od 1982 r. był nieustannie inwigilowany. 30 kwietnia 1983 r. znaleziono go martwego przy stadionie Klubu Sportowego Stoczniowiec. Sprawy nie wyjaśniono.

Władysław Siła-Nowicki (ur. 1913) - adwokat, w latach 1980-81 konsultant NSZZ "Solidarność" i współautor jego statutu. Po 13 grudnia 1981 roku bywał obrońcą w procesach działaczy podziemia, od maja 1983 roku był pełnomocnikiem matki zamordowanego Grzegorza Przemyka. Jako przedstawiciel strony społecznej brał udział w początkowych rozmowach ze stroną rządową w sprawie podjęcia obrad Okrągłego Stołu. Zmarł w 1994 roku.

Jadwiga Staniszkis (ur. 1942) - w sierpniu 1980 r. na zaproszenie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Gdańsku uczestniczyła w negocjacjach ze stroną rządową, po utworzeniu "S" była doradcą związkowców. W 1981 r. została przywrócona do pracy w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, z którego została usunięta za udział w protestach studenckich w marcu 1968 r. Po 1989 r. była doradcą Lecha Wałęsy podczas jego prezydenckiej kampanii wyborczej. Od 1992 jest wykładowcą, publicystką i komentatorką życia politycznego.

Tadeusz Stanny (ur. 1945) - w sierpniu 1980 roku uczestnik strajku w Rafinerii Nafty Gdańsk, delegat do Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, członek Prezydium MKS, sygnatariusz Porozumień Sierpniowych. Od września 1980 roku członek Solidarności i Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego "S" w Gdańsku. We wrześniu 1981 roku wyemigrował do USA, gdzie zmarł w roku 2006.

Andrzej Stelmachowski (ur. 1925) - prawnik, w 1980 r. był doradcą Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej. Od 1988 r. był członkiem Komitetu Obywatelskiego przy Przewodniczącym NSZZ "S" Lechu Wałęsie. Marszałek Senatu I kadencji. Minister edukacji narodowej w rządzie Jana Olszewskiego. Od 1990 do 2008 był prezesem Wspólnoty Polskiej. Zmarł w 2009 r. w Warszawie.

Anna Walentynowicz (ur. 1929) - suwnicowa w Stoczni Gdańskiej, w sierpniu 1980 roku została zwolniona, co było jedną z przyczyn strajku, w którym uczestniczyła. Podczas stanu wojennego internowana, w 1982 roku aresztowana za zorganizowanie strajku, w roku 1983 otrzymała wyrok w zawieszeniu. Zginęła 10 kwietnia br. w katastrofie samolotu prezydenckiego pod Smoleńskiem.

Lech Wałęsa (ur. 1943) - z zawodu elektryk, jeden z ojców "Solidarności" i jej pierwszy przewodniczący, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1983 r., prezydent Polski w latach 1990-1995. Obecnie patronuje fundacji swojego imienia, prowadzi wykłady na zaproszenie różnych państw, komentuje bieżące życie polityczne.

Andrzej Wielowieyski (ur. 1927) - w sierpniu 1980 r. doradca Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego w Stoczni Gdańskiej, negocjator Porozumienia Gdańskiego. W 1983 r. został doradcą Lecha Wałęsy. W latach 1989-91 był senatorem z listy Komitetu Obywatelskiego "Solidarność", wicemarszałkiem Senatu. Poseł na Sejm z list Unii Demokratycznej, a potem Unii Wolności (1991 do 2001). W latach 2001-2005 senator z listy Senat 2001, a od 2008 do 2009 poseł do Parlamentu Europejskiego. Obecnie zajmuje się publicystyką.

Krzysztof Wyszkowski (ur. 1947) - współzałożyciel i działacz Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, uczestnik strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 roku, w latach 1991-1992 był doradcą premierów Jana Krzysztofa Bieleckiego i Jana Olszewskiego. Obecnie poświęcił się publicystyce - komentuje wydarzenia polityczne m.in. na łamach "Tygodnika Solidarność" i "Gazety Polskiej". (PAP)

lun/ gdyj/ akn/ agz/ jp/ dsr/ nno/ hes/ woj/