Były więznień Stanisław Zalewski, wiceminister kultury Magdalena Gawin i ambasador Polski w Austrii Artur Lorkowski podczas centralnych uroczystości 72. rocznicy wyzwolenia niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych systemu Mauthausen-Gusen. Mauthausen, 07.05.2017. Fot. PAP/J. Kamiński
Chcielibyśmy na terenach dawnego obozu koncentracyjnego Gusen zachować od zniszczenia to, co można zachować – mówiła w rozmowie z dziennikarzami w niedzielę w Gusen wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Magdalena Gawin.
W niedzielę Polska delegacja pod przewodnictwem wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego, w której udział wzięli także m.in. ambasador Polski w Austrii Artur Lorkowski, dyrektor Instytutu Kultury Polskiej w Wiedniu Rafał Sobczak, byli więźniowie niemieckiego nazistowskiego obozu Mauthausen-Gusen, harcerze oraz uczniowie polskich szkół wzięli udział w centralnych uroczystościach 72. rocznicy wyzwolenia. Polska delegacja złożyła kwiaty na placu apelowym w KZ Mauthausen oraz uczestniczyła w uroczystej mszy świętej. Wieńce złożyły także delegacje poszczególnych państw oraz austriackich stowarzyszeń i organizacji pozarządowych.
Wiceminister kultury Magdalena Gawin w trakcie zwiedzania dawnego placu obozowego KL Gusen nawiązała do planów upamiętnienia obozu, na terenie którego mieści się obecnie zakład kamieniarski. Zauważyła, że zachowały się tam oryginalne pozostałości po obozie, m.in. mur. Jak oceniła powinien on stanowić centralny punkt przyszłego upamiętnienia w Gusen, a sam plac powinien zostać uporządkowany. „Chcielibyśmy przede wszystkim zachować od zniszczenia to, co można zachować” – dodała.
Zaznaczyła również, że kilkukrotnie rozmawiała na temat upamiętnienia obozu w Gusen z wiceszefem austriackiego MSW Hermannem Feinerem. „Ocalając ten plac apelowy my przede wszystkim ocalamy pamięć” – podkreśliła.
Gawin dodała, że strona polska współpracuje z lokalnym środowiskiem ws. upamiętnienia obozu w Gusen. „Mamy znakomitą współpracę z lokalnym środowiskiem, które naprawdę bardzo podziwiamy” – stwierdziła.
Podkreśliła, że powołana została inicjatywa „Region świadomości” trzech gmin w okolicach Gusen. "To, co nas bardzo pozytywnie zaskoczyło to to, że mieszkańcy tego miejsca, którzy dowiedzieli się już jako osoby dorosłe, że żyją na terenie obozu koncentracyjnego podejmują taki wysiłek. Chciałyby, żeby to miejsce wyglądało jak miejsce pamięci, a nie jak śmietnik i to budzi nasz absolutny podziw, jesteśmy im za to wdzięczni” – dodała.
Ambasador Polski w Wiedniu Artur Lorkowski w rozmowie z dziennikarzami na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Gusen ocenił, że dziś trudno jest rozpoznać dawny plac apelowy obozu ze względu na stopień dewastacji.
W PE otwarto wystawę poświęconą obozowi w Gusen
Pytany, czy mieszkańcy Gusen mają świadomość, że znajdował się tam obóz odpowiedział, że tak. "Te osoby stały się dla nas bardzo ważnymi partnerami, z którymi odkrywamy historię tego obozu - obozu, który miał być zapomniany, ale stopniowo fizycznie jest odkopywane to, co zostało zasypane, ale również i w głowach następuje odświeżanie tej pamięci i to jest bardzo pozytywne" - mówił.
Podkreślił, że informacje dotyczące złego stanu obozu jako miejsca pamięci wywołały sprzeciw tysięcy ludzi, którzy podpisywali petycje, aby ocalić tereny poobozowe. "Wspólnie z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego, ambasadą i MSZ w rozmowach ze stroną austriacką doprowadziliśmy do wpisania tego miejsca na listę zabytków i dzisiaj ten plac apelowy jest zabytkiem" - powiedział.
Lorkowski podkreślił, że Polska zabiega o wykupienie terenu byłego placu apelowego w KL Gusen przez władze austriackie.
"To jest teren prywatny, rząd polski zabiega o wykupienie tego zabytku przez władze austriackie po to, aby odkryć to, co jest autentyczne, unikalne, odkryć artefakty, odkryć te granitowe mury, oryginalną płytę placu apelowego i przywrócić go pamięci" - dodał ambasador Polski w Wiedniu.
Zaznaczył, że polskie władze chciałyby również na terenach dawnego obozu w Gusen zorganizować Centrum Edukacyjne, które przypominałoby o pamięci tego miejsca i które pracowałoby na rzecz pamięci tego miejsca.
Po zwiedzeniu terenów byłego niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego KL Gusen polska delegacja, w tym wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Magdalena Gawin, ambasador Polski w Wiedniu Artur Lorkowski, dyrektor Instytutu Kultury Polskiej w Wiedniu Rafał Sobczak oraz byli więźniowie KL Gusen wraz z przedstawicielami korpusu dyplomatycznego, miejscowych władz oraz lokalną społeczności wysłuchali koncertu Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia oraz chóru „Camerata Silesia” z Katowic. W trakcie koncertu zaprezentowano kompozycje Karola Szymanowskiego, Szymona Laksa, Krzysztofa Pendereckiego, Wojciecha Kilera, i Henryka Mikołaja Góreckiego.
Otwierając koncert wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Magdalena Gawin podkreśliła, że w trakcie sobotnich uroczystości przy Memoriale KL Gusen po raz pierwszy wziął udział prezydent Austrii. "Dla nas wszystkich to symbol i mam nadzieję też i przełom we wzajemnych relacjach, uzgadnianiu stanowisk i upamiętnianiu tego obozu" - mówiła.
Podziękowała również lokalnej społeczności za wsparcie i działalność na rzecz upamiętnienia obozu KL Gusen. "Powiedziałam panu prezydentowi (Alexandrowi van der Bellenowi - PAP), że to wielkie zwycięstwo społeczeństwa obywatelskiego, ludzi, którzy oddolnie dbali o pamięć tego miejsca wspólnie z więźniami, pojawiali się na kolejnych uroczystościach" - dodała.
Przed koncertem wręczono również odznaczenia Zasłużony dla Kultury Polskiej, które otrzymali: rzeczniczka stowarzyszenia, które prowadzi działalność na rzecz upamiętnienia obozu KL Gusen Martha Gammer, badacz historii obozu KL Gusen Rudolf Haunschmied oraz burmistrz Gusen Erich Wahl.
Wahl podkreślił, że władze Gusen chcą dalej działać "na rzecz stworzenia odpowiedniej kultury pamięci w tym miejscu". "Chciałbym, żebyśmy z tej przeszłości wyciągnęli odpowiednie wnioski, które doprowadzą do tego, że dla następnych pokoleń dla naszych dzieci będziemy mogli stworzyć pozytywną przyszłość" - mówił.
"Chciałbym przyrzec wszystkim osobom tu obecnym, którzy przeżyli to co przeżyli, że codziennie będziemy myśleli o tym przyrzeczeniu, że nie zapomnimy nigdy o tym, żeby to się nigdy więcej nie powtórzyło, żeby to powiedzenie +nigdy więcej+ nie popadło w zapomnienie" - dodał burmistrz Gusen, zwracając się m.in. do byłych więźniów obozu KL Gusen.
W sobotę polska delegacja wzięła udział w uroczystościach przy Memoriale KL Gusen, w których uczestniczył także prezydent Austrii Alexander van der Bellen.
Z Gusen Mateusz Roszak (PAP)
mro/ agz/
