Kolekcja archiwaliów związanych z osobą Jana Klonowskiego – lekarza, który jako więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku organizował obozową aptekę - trafiła do zbiorów muzealnych Państwowego Muzeum na Majdanku.
„Pamiątki zostały przekazane w darze przez jego syna, Antoniego Klonowskiego” – poinformowała rzeczniczka Muzeum na Majdanku Agnieszka Kowalczyk-Nowak.
Do zbiorów muzeum trafiły różne dokumenty m.in. akt urodzenia, świadectwa gimnazjalne, świadectwo dojrzałości, dyplom ukończenia studiów, zaświadczenia o zatrudnieniu, legitymacje lekarskie i wojskowe, a także listy wysyłane do rodziny z różnych obozów koncentracyjnych. Wśród pamiątek są także zdjęcia Klonowskiego, zrobione z różnych okazji a także pamiętnik z wpisami i dedykacjami jego bliskich i przyjaciół.
Jan Klonowski urodził się 13 listopada 1912 r. w Kuligach w pow. brodnickim. Uczęszczał do Państwowego Gimnazjum Męskiego w Brodnicy. W 1932 r. zdał egzamin maturalny. Studiował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego, dyplom lekarza uzyskał w 1938 r.
Przed wybuchem II wojny światowej pracował jako lekarz w 63. pułku piechoty w Toruniu. Był żołnierzem kampanii wrześniowej, uczestniczył także w obronie Warszawy. Dostał się do niewoli jenieckiej. Po kapitulacji Warszawy udało mu się zbiec z transportu do obozu jenieckiego.
Po rozpoczęciu okupacji niemieckiej podjął pracę w szpitalu Jana Bożego w Lublinie. Przypadkowo aresztowany podczas łapanki ulicznej, trafił do więzienia na Zamku Lubelskim, gdzie przebywał od 24 czerwca do 1 lipca 1940 r. Następnie został wywieziony do obozu koncentracyjnego Sachsenhausen, skąd przetransportowano go do KL Lublin. W obozie na Majdanku był uwięziony od 27 listopada 1941 r. do jego likwidacji w lipcu 1944 r. Był uczestnikiem ostatniego transportu ewakuacyjnego z KL Lublin do KL Auschwitz. Z końcem października 1944 r. został ewakuowany z KL Auschwitz do obozu KL Leitmeritz, z którego filii oficjalnie został zwolniony 8 maja 1945 r.
W obozie koncentracyjnym na Majdanku dr Klonowski został oznaczony numerem 25. Jego zadaniem było zorganizowanie apteki obozowej, którą także kierował.
Kierownik Archiwum Państwowego Muzeum na Majdanku Anna Wójcik podkreśla, że z zachowanych w Muzeum dokumentów niewiele wiadomo o działalności Jana Klonowskiego w obozie. Zachowała się niewielka kolekcja grypsów, które pisał do Elżbiety Krzyżewskiej, zaangażowanej w organizowanie pomocy więźniom obozu. Więcej o pracy Klonowskiego wiadomo z relacji i wspomnień jego współwięźniów. „Z pełnym zaangażowaniem walczył on o pozyskania lekarstw do apteki obozowej. Starał się robić wszystko, żeby ratować życie kolegów” – powiedziała Wójcik.
Klonowski, jak podkreśla Wójcik, odegrał niebagatelną rolę w obozie, a jego Ofiarna praca na rzecz pozyskiwania do apteki obozowej lekarstw i środków opatrunkowych przynosiła efekty. „Rewir przestał być dla ciężko chorych więźniów tylko przedsionkiem do komór gazowych. Stał się miejscem, w którym faktycznie dochodzili oni do zdrowia i wracali do lepszej formy fizycznej i psychicznej. Doktor Klonowski miał absolutną świadomość swojej misji lekarskiej i wypełniał ją najlepiej, jak tylko mógł w tak ciężkich warunkach. Był po prostu dobrym i uczciwym człowiekiem, a przy tym gorącym patriotą” – dodała.
Bezpośrednio po wojnie dr Klonowski został wcielony do wojska, gdzie był szefem służby medycznej. Po jej zakończeniu w 1973 r. podjął pracę jako lekarz specjalista rentgenolog. Zmarł w 2013 r.
Syn Jana Klonowskiego w materiale filmowym zamieszczonym na stronie internetowej Muzeum na Majdanku wspomina, że jego ojciec „przeżywał po nocach obóz ponownie”. „Wyrazem tej traumy chyba też było to, że nie opowiadał o obozie, o obozach, o swoich przeżyciach wojennych. Dopiero pod koniec życia jak już miał 95 lat to udawało się niego powyciągać troszeczkę o tym (…). Najczęściej były to szczegóły dotyczące strasznych przeżyć typu egzekucja Żydów listopadzie 1943 r., kiedy jednego dnia rozstrzelano kilkanaście tysięcy Żydów czy utrata przyjaciół lekarzy w czasie marszu śmierci po ewakuacji obozu” – mówi Antoni Klonowski.
Niemiecki obóz koncentracyjny na Majdanku istniał od października 1941 do lipca 1944 r. Spośród prawdopodobnie 150 tys. osób, które przeszły przez Majdanek, na skutek głodu, chorób, pracy ponad siły, a także w egzekucjach i komorach gazowych życie straciło tu około 80 tys. osób. 60 tys. z nich to byli Żydzi przywożeni do obozu z całej Europy. Na Majdanek trafiali też więźniowie polityczni, kryminalni, świadkowie Jehowy, homoseksualiści, jeńcy wojenni, ludzie ujęci podczas łapanek, wysiedleń i pacyfikacji. (PAP)
Autorka: Renata Chrzanowska
ren/ pat/