W Czechach i na Słowacji odbyły się w poniedziałek obchody 101. rocznicy powstania Czechosłowacji. W Czechach 28 października jest świętem państwowym, ale nie na Słowacji. Prezydent Czech Milosz Zeman wręczył odznaczenia państwowe; nie obyło się bez kontrowersji.
Podczas uroczystości w średniowiecznej Sali Władysławowskiej na Zamku Praskim prezydent Czech Milosz Zeman powiedział, że w dniu święta życzy Republice, aby nie była krajem nienawiści, często patologicznej. „Aby nie była krajem zawiści. Życzę Republice Czeskiej, aby była krajem sukcesu” – zaznaczył.
Po raz pierwszy podczas uroczystości Zeman przemawiał, siedząc. Jak wyjaśnił, spowodowane było to bólem nogi (prezydent cierpi na neuropatię cukrzycową) i wyraził nadzieję, że w przyszłym roku będzie czuł się lepiej.
Na uroczystości prezydent wręczył 42 osobom najwyższe odznaczenia państwowe. Najwyższą klasę orderów Białego Lwa otrzymali były prezydent Vaclav Klaus i były pilot RAF, 96-letni weteran Emil Boczek.
Podobnie jak w poprzednich latach część z decyzji Zemana media uznały za kontrowersyjne. Odznaczony absolwent Szkoły Filmowej w Pradze, serbski reżyser i autor wybitnych filmów Emir Kusturica chwalił aneksję Krymu i wychwalał prezydenta Rosji Władimira Putina. Media zwróciły uwagę także na odznaczenie dla katolickiego księdza, proboszcza kapituły Wszystkich Świętych Praskiego Zamku, lingwistę i pedagoga Petra Pithę. Prasa podkreśliła jego zaangażowanie przeciwko konwencji stambulskiej.
Odznaczony został także nieżyjący już były szef austriackiego Radia i Telewizji, późniejszy burmistrz Wiednia Helmut Zilk. Miał otrzymać odznaczenie państwowe jeszcze od prezydenta Vaclava Havla, ale pojawiły się spekulacje o współpracy Austriaka z komunistyczną służbą bezpieczeństwa. Nigdy tego nie potwierdzono, a gdy Zilk zmarł w 2008 r., Vaclav Havel na jego pogrzebie przeprosił za swoją decyzję.
Media zwróciły także uwagę, że zaproszeń na wieczorną uroczystość wręczenia odznaczeń, nie otrzymali posłowie i senatorowie z klubów opozycyjnych, którzy popierali niedawną inicjatywę uchwalenia skargi konstytucyjnej na prezydenta, mającej rozpocząć procedurę odwołania Zemana ze stanowiska. Inicjatywę przyjął Senat, odrzuciła Izba Poselska.
Wcześniej w poniedziałek prezydent, premier oraz czołowi politycy kraju złożyli wieńce przy Grobie Nieznanego Żołnierza na praskim Vitkovie. Nad wzgórzem z monumentem poświęconym czechosłowackim legionistom z lat pierwszej wojny światowej przeleciały śmigłowce bojowe oraz myśliwce Gripen.
Zgodnie z tradycją święta, prezydent wręczył siedmiu osobom nominacje na stopnie generalskie. Zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami, po raz czwarty Zeman zignorował wniosek premiera o awans dla szefa Informacyjnej Służby Bezpieczeństwa (BIS) płk. Josefa Koudelki. W czwartek, w cotygodniowym wywiadzie dla jednej z prywatnych telewizji, Zeman swoją decyzję uzasadnił, że Koudelka „zamiast polować na rosyjskich szpiegów, powinien walczyć z korupcją”. Wcześniej podkreślał, że szef BIS nie jest właściwą osobą do kierowania wywiadem.
W 101. rocznicę powstania Czechosłowacji życzenia dla Czechów przekazywali prezydenci, między innymi Polski, Węgier, Francji i Niemiec. Specjalny telegram skierował prezydent Donald Trump, który zwrócił także uwagą na przypadającą 17 listopada 30. rocznicę aksamitnej rewolucji, która oznaczała upadek komunizmu w Pradze i Bratysławie.
Czechosłowacja powstała w 1918 r. w wyniku rozpadu monarchii austro-węgierskiej. Po utworzeniu w styczniu 1992 roku samodzielnych państw – Czech i Słowacji - parlament w Bratysławie parokrotnie debatował nad uznaniem 28 października za święto państwowe. Bezskutecznie. Wyjątek zrobiono przed rokiem, gdy świętowano 100. rocznicę, ale świętem ogłoszono 30 października, dzień, w którym w 1918 roku przedstawiciele Słowaków potwierdzili przynależność do państwa czechosłowackiego.
Zwolenniczką uznania 28 października za święto państwowe jest m.in. prezydent Zuzana Czaputowa, która złożyła wieńce pod pomnikami Tomasza Masaryka oraz słowackiego twórcy wspólnego państwa Milana Rastislava Sztefanika. Podkreśliła, że Czechosłowacja stworzyła podwaliny dla państwowości samodzielnej Słowacji. (PAP)
Z Pragi Piotr Górecki (PAP)
ptg/ kar/
