Historia Litzmannstadt Getto to jeden z najbardziej tragicznych i przejmujących epizodów w historii czasów II wojny światowej - powiedziała w czwartek prezydent Łodzi Hanna Zdanowska w trakcie oficjalnych uroczystości związanych z 69. rocznicą jego likwidacji.
Według niej 29 sierpnia 1944 roku stanowi jedną z najboleśniejszych dat w dziejach Łodzi. "Tego dnia przestało istnieć Litzmannstadt Getto, skończyła się historia ponad 200-tysięcznej populacji mieszkających w nim Żydów" - mówiła.
Zdanowska jest przekonana, że najważniejszą rzeczą jest pamięć o ofiarach wojny. Ta pamięć to nie tylko hołd oddany setkom tysięcy pomordowanych w przeszłości, to także przestroga dla przyszłych pokoleń. "My współcześni łodzianie możemy ofiarować żydowskim ofiarom getta naszą pamięć. Łódź pamięta o swoich korzeniach, Łódź pamięta o ludziach, którzy budowli to miasto, dla których było ono rodzinnym domem" - powiedziała Zdanowska.
Naczelny rabin Polski Michael Schudrich zwrócił uwagę, że należy również "pamiętać życie jaki toczyło się w getcie". Jak mówił w Litzmannstadt Getto cały czas, do samego końca modlono się, wypiekano mace, był ubój religijny, obrządek obrzezania, odbywała się nauka. Według niego, należy o tym pamiętać, bo Niemcy nie tylko chcieli zabić Żydów, ale też zniszczyć ich kulturę, obyczaje i wiarę.
Obecny na uroczystości ambasador Izraela w Polsce Zvi Rav-Ner uważa, że należy nie tylko pamiętać o tych wszystkich, którzy odeszli. Obecnie trzeba walczyć z nienawiścią, rasizmem bo stają się niebezpieczne. "Z tego miejsca wysyłano ludzi do komór gazowych. Kto mógł sobie wyobrazić, że 69 lat po tym, będzie się znowu zabijać ludzi gazem (ambasador nawiązał do ubiegłotygodniowego ataku chemicznego w Syrii)" - powiedział.
Z kolei naczelny rabin Polski Michael Schudrich zwrócił uwagę, że należy również "pamiętać życie jaki toczyło się w getcie". Jak mówił w Litzmannstadt Getto cały czas, do samego końca modlono się, wypiekano mace, był ubój religijny, obrządek obrzezania, odbywała się nauka. Według niego, należy o tym pamiętać, bo Niemcy nie tylko chcieli zabić Żydów, ale też zniszczyć ich kulturę, obyczaje i wiarę.
Oficjalne uroczystości związane z 69. rocznicą likwidacji Litzmannstadt Getto rozpoczęły się w czwartek modlitwami na Cmentarzu Żydowskim. Po ich zakończeniu uczestnicy uroczystości przeszli w Marszu Pamięci na teren byłej stacji kolejowej Radegast, skąd w latach 1941-44 przywożono do getta Żydów z Europy, a później deportowano ich do obozów zagłady.
Ważnym elementem tegorocznych obchodów są wydarzenia związane ze zburzoną w 1939 roku synagogą Alte Szil. W czwartek wieczorem w parku Staromiejskim odbędzie się koncert "Synagoga w wyobraźni", któremu towarzyszyć będzie wizualizacja bożnicy.
Synagoga Alte Szil mieściła się przy ul. Wolborskiej przy obecnym parku Staromiejskim. Miała 24 metry szerokości i ponad 40 długości. Była jedną z największych łódzkich synagog. Jej budowa została ukończona w 1871 roku; pod koniec XIX w. była przebudowana. W listopadzie 1939 roku została podpalona przez Niemców. Po II wojnie światowej w tym miejscu wybudowano nową ulicę, przy której powstały szkoła i bloki mieszkalne.
W ostatnich dniach grupie łódzkich archeologów i wolontariuszy udało się natrafić na pozostałości po fundamentach synagogi Alte Szil. Kolejne prace zaplanowano na przyszły rok, tak aby na 70. rocznicę likwidacji Litzmannstadt Getto przywrócić Łodzi chociaż fragment tego budynku.
Niemcy utworzyli getto w Łodzi w lutym 1940 r. jako pierwsze na ziemiach polskich włączonych do Rzeszy. Łącznie przebywało tam ok. 220 tys. osób. Do getta trafiło wielu żydowskich intelektualistów z Polski, Czech, Niemiec, Austrii i Luksemburga.
W styczniu 1942 roku rozpoczęły się masowe deportacje Żydów z łódzkiego getta do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem. Całkowita likwidacja getta nastąpiła w sierpniu 1944 roku. Ostatni transport odjechał z Łodzi do obozu Auschwitz-Birkenau 29 sierpnia 1944 r. Według różnych źródeł, z łódzkiego getta ocalało jedynie 7-13 tysięcy osób.
Wśród obecnych na czwartkowych uroczystościach byli też m.in. ocalali - Józef Buchman, Leon Weitraub, Jehuda Widawski. (PAP)
jaw/ ls/
