Sądecki Sztetl organizuje spotkania i prelekcje z okazji 74. rocznicy likwidacji gett w Nowym Sączu i okolicach. Uroczystości mają przywracać pamięć o żydowskich mieszkańcach regionu i ich historii - mówi dyrektor Sądeckiego Sztetlu Łukasz Połomski. Obchody rozpoczną się w środę, zakończą - 23 sierpnia.
„Żydzi stanowili 10 proc. mieszkańców Sądecczyzny i nawet połowę mieszkańców Gorlic. To bardzo ważne, aby pamiętać o tych, którzy wnieśli niewyobrażalny wkład w budowanie naszego dziedzictwa. Uroczystości to także ciągła przestroga przed tym, co człowiek może uczynić człowiekowi. Wystarczy włączyć telewizor i zobaczyć Syrię, Ukrainę. To ważne, aby pamiętać o 1942 r. w naszym regionie” – powiedział we wtorek PAP Połomski.
Centralne uroczystości rocznicowe odbędą się 23 sierpnia w Nowym Sączu. Na ten dzień zaplanowano apel pamięci na cmentarzu żydowskim przy ul. Rybackiej. Zainteresowani będą mogli też wziąć udział w spacerze śladami zagłady Żydów sądeckich.
Poza Nowym Sączem miejscami obchodów będą Stary Sącz, Limanowa, Gorlice, Grybów. W czasie II wojny światowej getta były w każdym z tych miast i miejscowości. Uroczystości odbędą się też w Białej Niżnej, k. Grybowa, gdzie rozstrzelano ok. 360 najbardziej bezbronnych (chorych, starszych) Żydów z grybowskiego getta.
W sierpniu 1942 r. Niemcy najpierw zlikwidowali getto w Starym Sączu (17 sierpnia), potem w Limanowej (18 sierpnia), Gorlicach (19 sierpnia), Grybowie (20 sierpnia), i w Nowym Sączu (23 sierpnia) - szacuje się, że w tym getcie było 16-17 tys. Żydów.
W czasie Holokaustu zginęło ok. 25 tys. Żydów z ziemi sądeckiej i gorlickiej. Większość trafiła jeszcze w sierpniu 1942 r. do komór gazowych w Bełżcu. Pozostałych rozstrzelano w egzekucjach, zintensyfikowanych przed likwidacją poszczególnych gett.
Sądecki Sztetl szczególnie zaprasza na pierwsze rocznicowe wydarzenia – na środę do Starego Sącza. Wówczas w budynku Sokoła zainteresowani będą mogli wziąć udział w spotkaniu z Murray'em (Mońkiem) Goldfingerem, ocalałym ze starosądeckiego getta. Przed tym spotkaniem w miasteczku odbędą się uroczystości przed pomnikiem (przy moście na Popradzie, dzielnica Piaski) ku czci pomordowanych oraz wykład, poświęcony historii starosądeckich Żydów.
W czawartek uroczystości odbędą się na cmentarzu żydowskim w Limanowej, zaś w Muzeum Regionalnym Ziemi Limanowskie będzie wykład o akcji Reinhardt, w ramach której wymordowano Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Na piątek zaplanowano obchody przed pomnikiem (ul. Strażacka) ofiary zagłady w Gorlicach. W niedzielę zaś miejscem uroczystości będzie Biała Niżna i Grybów.
„W Nowym Sączu będą to czwarte takie uroczystości, a drugie w Starym Sączu, Grybowie, Limanowej i Gorlicach. W Gorlicach wcześniej organizowano od czasu do czasu takie uroczystości, ale bez naszego udziału” – wyjaśnił dyrektor.
Organizator przewiduje, że w obchodach udział wezmą przedstawiciele miast, województwa małopolskiego, gminy żydowskiej w Krakowie oraz goście z USA, Izraela, potomkowie ocalałych.
Sądecki Sztetl jest projektem działającym w ramach fundacji Nomina Rosae. Jego celem jest przybliżanie - zwłaszcza sądeczanom - historii Żydów, ich duchowego i materialnego wkładu w rozwój Nowego Sącza. Sądecki Sztetl przybliża też historię i tradycje innych mniejszości narodowych zamieszkujących od wieków Sądecczyznę: Łemków, Romów i ludności wyznań protestanckich.
Współorganizatorem obchodów 74. rocznicy likwidacji gett w Nowym Sączu i okolicach są tamtejsze instytucje miejskie i placówki kultury.(PAP)
bko/ mow/
