Przypominamy ludzi polityki, kultury, nauki, przedstawicieli życia społecznego na świecie, którzy zmarli w ciągu ostatniego roku. Odeszli m.in.: król Tajlandii Bhumibol Adulyadej, były prezydent Izraela Szimon Peres, muzyk David Bowie i eseista Umberto Eco.
LISTOPAD 2015
4.11. W Los Angeles zmarła Melissa Mathison, scenarzystka filmu "E.T." Stevena Spielberga i była długoletnia żona amerykańskiego gwiazdora Harrisona Forda. Za scenariusz "E.T." Mathison dostała w 1982 r. nominację do Oscara.
4.11. W wieku 91 lat zmarł w USA francuski historyk, badacz literatury i krytyk kultury Rene Girard, członek Akademii Francuskiej. Wykładał na wielu uczelniach amerykańskich; w latach 1986-95 był profesorem prestiżowego uniwersytetu Stanforda, kierując tam wydziałem języka, literatury i cywilizacji francuskiej.
10.11. W wieku 78 lat zmarł we Francji światowej sławy francuski filozof i intelektualista, obrońca praw człowieka i znany komentator życia politycznego Andre Glucksmann. W latach 60. związał się z maoistowską lewicą we Francji i był uczestnikiem wydarzeń Maja '68 w Paryżu. Spektakularnie zerwał z marksizmem w 1975 r., publikując książkę "Kucharka i ludożerca" (fr. "La cuisiniere et le mangeur d'hommes"), w której porównywał komunizm do nazizmu i piętnował sowieckie zbrodnie.
10.11. W Niemczech w wieku 96 lat zmarł były socjaldemokratyczny kanclerz Niemiec Helmut Schmidt. Stał na czele niemieckiego rządu w latach 1974-1982; był następcą Willy'ego Brandta. W latach 1967-1969 był przywódcą frakcji Socjaldemokratycznej Partii Niemiec (SPD) w Bundestagu, później m.in. kierował resortami obrony i finansów.
28.11. W Szwajcarii zmarł w wieku 67 lat reżyser teatralny Luc Bondy, dyrektor paryskiego teatru Odeon. Był związany głównie ze scenami francuskimi, ale reżyserował też w Niemczech i Austrii.
GRUDZIEŃ 2015
24.12. W wieku 92 lat zmarł jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy dwudziestego wieku Eugene Dodeigne. Jego prace znajdują się w przestrzeni miejskiej wielu francuskich miast oraz w muzeach w Lille, Liege, Grenoble, Angers, Bazylei, Hanowerze, Utrechcie, Waszyngtonie i w Paryżu.
28.12. Zmarł Ian "Lemmy" Kilmister, lider legendarnej brytyjskiej grupy thrashmetalowej Motorhead. Miał 70 lat. W 1975 założył grupę Motorhead, w której skład weszli: gitarzysta Larry Wallis i perkusista Lucas Fox. Dwa lata później pojawiła się ich pierwsza płyta - "Motorhead".
31.12. W wieku 82 lat zmarł w USA aktor filmowy Wayne Rogers, znany zwłaszcza z roli kapitana "Trappera" – Johna McIntyre z serialu telewizyjnego M*A*S*H.
31.12. W wieku 65 lat w USA zmarła amerykańska piosenkarka Natalie Cole, znana z wykonań wielu przebojów jazzu, bluesa, popu i soulu. Była córką muzyka jazzowego Nat King Cole'a i wielką popularyzatorką jego spuścizny.
STYCZEŃ 2016
2.01. Zmarł francuski piosenkarz Michel Delpech, wykonawca przebojów z lat 70., takich jak "Pour un flirt" czy "Les divorces". Miał 70 lat.
4.01. W wieku 93 lat zmarł we Francji Michel Galabru - jeden z najpopularniejszych tamtejszych aktorów filmowych i teatralnych, szerokiej publiczności znany najlepiej z roli rubasznego komendanta posterunku z serii "Żandarm z Saint-Tropez".
7.01. W wieku 96 lat zmarła Aszraf Pahlawi, siostra bliźniaczka obalonego w 1979 roku szacha Iranu Mohammada Rezy Pahlawiego.
7.01. Zmarł Andre Courreges, słynny francuski kreator mody, krawiec, założyciel domu mody Courreges, malarz, rzeźbiarz oraz popularyzator zaprojektowanego przez jego żonę samochodu elektrycznego Courreges Zooop. Miał 92 lata.
10.01. Legendarny brytyjski piosenkarz, uznawany za jednego z pionierów glam rocka, kompozytor, multiinstrumentalista i aktor David Bowie zmarł w wieku 69 lat. W trakcie trwającej pięć dekad kariery stworzył takie przeboje jak "Fame", "Heroes" czy "Let's Dance".
14.01. W wieku 69 lat zmarł brytyjski aktor Alan Rickman, znany m.in. z roli prof. Severusa Snape'a w filmach o Harrym Potterze.
19.01. W Japonii zmarł 112-latek, wpisany do Księgi rekordów Guinnessa jako najstarszy mężczyzna na świecie. Sekretem długowieczności było - według niego - nieprzemęczanie się oraz powstrzymywanie się od papierosów i alkoholu.
28.01. W wieku 74 lat zmarł Paul Kantner, amerykański muzyk rockowy, współzałożyciel oraz wokalista i gitarzysta grupy Jefferson Airplane.
LUTY 2016
4.02. W USA zmarł Maurice White, założyciel i lider zespołu "Earth, Wind & Fire". Miał 74 lata.
8.02. Generał sił Serbów bośniackich Zdravko Tolimir, skazany na dożywocie przez trybunał ONZ za zbrodnie w czasie wojny w Bośni i Hercegowinie w latach 1992-1995, w tym za masakrę w Srebrenicy, zmarł w celi w Hadze. Miał 67 lat.
13.02. W wieku 79 lat zmarł wpływowy sędzia Sądu Najwyższego USA Antonin Scalia. Został mianowany sędzią Sądu Najwyższego w 1986 r. przez prezydenta Ronalda Reagana. Dał się poznać jako zdecydowany konserwatysta i zwolennik dosłownej interpretacji konstytucji USA.
19.02. Zmarł wybitny włoski pisarz i eseista, semiotyk Umberto Eco. Był on również lingwistą, mediewistą, filozofem, bibliofilem i aktywnym uczestnikiem życia społecznego we Włoszech. W 1980 roku wydał swą pierwszą powieść “Imię róży”, która stała się światowym bestsellerem. Druga jego powieść, „Wahadło Foucaulta”, ukazała się w 1988 roku. Wielokrotnie wymieniany był jako kandydat do literackiej Nagrody Nobla.
23.02. W wieku 91 lat zmarł na Kubie najstarszy brat kubańskich przywódców, Fidela i Raula Castro, Ramon. Przez większą część życia zajmował się rolnictwem.
26.02. Karl Dedecius, wybitny tłumacz, propagator kultury polskiej w Niemczech, orędownik pojednania polsko-niemieckiego, zmarł w Niemczech. Miał 94 lata.
28.02. W wieku 91 lat zmarł amerykański aktor filmowy, laureat nagrody Oscara George Kennedy.
MARZEC 2016
5.03. Zmarł człowiek, który wysłał pierwszego na świecie e-maila i stworzył typowy adres mailowy, wykorzystujący znak @. Ray Tomlinson miał 74 lata.
6.03. W wieku 94 lat zmarła w USA Nancy Reagan, wdowa po amerykańskim prezydencie Ronaldzie Reaganie.
10.03. Brytyjska powieściopisarka i historyk sztuki Anita Brookner zmarła w wieku 87 lat. Pisała głównie o samotnych kobietach i braku trwałych związków uczuciowych; jej specjalnością było przedstawianie ukrytych w spokojnym życiu napięć i dylematów etycznych.
11.03. W USA zmarł legendarny mistrz instrumentów klawiszowych Keith Emerson, założyciel zespołu Emerson, Lake & Palmer. Miał 71 lat.
31.03. Hans-Dietrich Genscher, szef dyplomacji Niemiec w latach 1974-1992, zmarł w wieku 89 lat. Genscher odegrał kluczową rolę w zjednoczeniu Niemiec w 1990 roku. Był gorącym orędownikiem porozumienia z Polską.
KWIECIEŃ 2016
21.04. W wieku 57 lat zmarł znany piosenkarz, gwiazda muzyki pop - Prince (Prince Rogers Nelson). Był innowacyjnym piosenkarzem, kompozytorem, autorem tekstów, grał na gitarze, instrumentach klawiszowych i perkusyjnych. W swej muzyce łączył jazz, funk i disco.
MAJ 2016
6.05. Wdowa po byłym przywódcy NRD Erichu Honeckerze, Margot Honecker, zmarła w wieku 89 lat w stolicy Chile, Santiago. W latach 1963–1989 była ministrem oświaty.
12.05. W USA zmarła najstarsza osoba na świecie - Susannah Mushatt. Miała 116 lat. Jej przepisem na długowieczność było dobrze się wysypiać, nie pić i nie palić.
19.05. Zmarł John Berry, amerykański gitarzysta i współzałożyciel Beastie Boys, amerykańskiej grupy hip-hopowej i grającej rap. Miał 52 lata.
27.05. W wieku niespełna 51 lat zmarł na Białorusi arcybiskup Petro Malczuk, łaciński ordynariusz diecezji kijowsko-żytomierskiej i członek Ukraińskiej Rady Kościołów z ramienia Kościoła rzymskokatolickiego.
CZERWIEC 2016
2.06. W Niemczech zmarł prałat Hermann Scheipers, ostatni ksiądz ocalały z niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Dachau, zasłużony dla pojednania polsko-niemieckiego. Miał 102 lata.
3.06. W wieku 74 lat zmarł w USA słynny mistrz boksu wszechwag Muhammad Ali (Cassius Marcellus Clay Jr.). Ali jako jedyny bokser w historii trzykrotnie zdobył tytuł mistrza świata wszechwag i skutecznie bronił go dziewiętnaście razy. Do 1981 roku stoczył 61 profesjonalnych walk. Wygrał 56, z czego 37 przez nokaut. Poniósł tylko pięć porażek.
6.06. W wieku 90 lat zmarł brytyjski dramatopisarz sir Peter Shaffer. Znany był zwłaszcza ze sztuki "Amadeusz" z 1979 roku, na podstawie której powstał obsypany Oscarami film w reżyserii Milosza Formana pod tym samym tytułem.
27.06. Zmarł światowej sławy amerykański futurolog i pisarz Alvin Toffler, autor dzieła "Szok przyszłości". W swojej twórczości analizował możliwe zmiany społeczne i polityczne czekające świat. Miał 87 lat.
LIPIEC 2016
1.07. Zmarł Yves Bonnefoy, uważany za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli współczesnej poezji francuskiej, a także ceniony tłumacz i krytyk sztuki. Jako poeta stał się znany w 1953 roku za sprawą pierwszego wydanego tomiku wierszy, zatytułowanego "O ruchu i martwocie Douve".
2.07. W wieku 85 lat zmarł były premier i historyczny lider francuskich socjalistów Michel Rocard. Rocard, który stał na czele rządu za prezydentury socjalisty Francois Mitterranda od 1988 do 1991 roku, przewodził w ciągu dziesięcioleci umiarkowanemu skrzydłu Partii Socjalistycznej i był zdecydowanym zwolennikiem integracji europejskiej.
2.07. Profesor Elie Wiesel, żydowski pisarz i twórca terminu Holocaust, zmarł w wieku 87 lat. Wielokrotnie angażował się w obronę uciskanych i prześladowanych mniejszości narodowych. Za swoją działalność otrzymał w 1986 roku Pokojową Nagrodę Nobla.
31.07. W wieku 87 lat zmarł Fazil Iskander, abchaski prozaik i poeta tworzący w języku rosyjskim, uznawany za klasyka literatury radzieckiej i rosyjskiej.
SIERPIEŃ 2016
2.08. Zmarł amerykański aktor David Huddleston, znany m.in. z roli w kultowej komedii braci Coen z 1998 roku "Big Lebowski". Miał 85 lat.
14.08. W wieku 90 lat zmarł Hermann Kant, jeden z najbardziej znanych i poczytnych pisarzy NRD, uważany za wpływowego uczestnika wschodnioniemieckiej sceny kulturalnej.
18.08. Zmarł emerytowany generał John W. Vessey, który za prezydentury Ronalda Reagana był przewodniczącym kolegium połączonych szefów sztabów sił zbrojnych USA i pomagał w realizacji amerykańskiego programu wyścigu zbrojeń. Miał 94 lata.
24.08. Zmarł uważany przez krytykę literacką za jednego z czołowych twórców "nowej powieści" (Nouveau Roman) francuski pisarz Michel Butor. Miał 89 lat. Był laureatem wielu nagród literackich, m.in. Nagrody Renaudot za powieść "Przemiana" (La Modification).
28.08. W wieku 80 lat zmarł Benjamin Ben Eliezer, były izraelski minister obrony, były przywódca Partii Pracy, doświadczony polityk, który miał dobre relacje z Hosnim Mubarakiem, prezydentem Egiptu w latach 1981-2011.
29.08. W wieku 83 lat zmarł amerykański aktor komediowy Gene Wilder, znany z pełnych temperamentu ról w komediach reżysera i scenarzysty Mela Brooksa. Był gwiazdą takich filmów Brooksa jak "Młody Frankenstein" czy "Płonące siodła".
WRZESIEŃ 2016
2.09. W wieku 78 lat zmarł prezydent Uzbekistanu Islam Karimow. Był pierwszym sekretarzem KC Komunistycznej Partii Uzbekistanu, gdy wchodził on w skład ZSRR; był też przewodniczącym Rady Najwyższej Uzbeckiej SRR przez kilka miesięcy przed ogłoszeniem przez ten kraj niepodległości w 1991 roku. Stanowisko prezydenta niepodległego kraju Karimow sprawował od 29 grudnia 1991 roku.
5.09. W wieku 92 lat zmarła Phyllis Schlafly, nazywana matką założycielką współczesnego konserwatyzmu amerykańskiego. Zyskała ogólnokrajowy rozgłos w roku 1964 po opublikowaniu książki "A Choice Not an Echo", która stała się swego rodzaju manifestem skrajnej prawicy; sprzedano jej 3 mln egzemplarzy.
16.09. Zmarł Edward Albee, amerykański dramaturg, trzykrotny laureat nagrody Pulitzera. Miał 88 lat. Był autorem m.in. dramatu "Kto się boi Wirginii Woolf?".
28.09. Zmarł były prezydent Izraela Szimon Peres. Stał na czele państwa żydowskiego w latach 2007–2014, był także premierem w latach 1984–1986 i 1995–1996 oraz dwukrotnie p.o. premiera (w 1977 r. i 1995 r.), ministrem w 12 rządach, posłem do parlamentu (Knesetu) nieprzerwanie od 1959 do 2007 r. W 1994 r. wraz z ówczesnym premierem Icchakiem Rabinem i przywódcą Palestyńczyków Jaserem Arafatem został laureatem Pokojowej Nagrody Nobla. Miał 93 lata.
PAŹDZIERNIK 2016
2.10. Zmarł słynny angielski dyrygent i skrzypek Neville Marriner, założyciel zespołu Academy of St Martin in the Fields (ASMF). Miał 92 lata. Marriner prowadził wiele najsłynniejszych orkiestr świata i zachował do późnych lat aktywność - w swoje 90. urodziny dyrygował zorganizowanym z tej okazji koncertem. Został uhonorowany przez królową tytułem szlacheckim.
5.10. W wieku 86 lat zmarł Michal Kovacz, pierwszy prezydent Słowacji po rozwiązaniu federacji czechosłowackiej na początku 1993 roku.
13.10. Zmarł otoczony kultem król Tajlandii Bhumibol Adulyadej - Rama IX. Miał 88 lat i był najdłużej panującym monarchą na świecie. Prowadził Tajlandię w czasach gwałtownych przewrotów w kraju oraz komunistycznych rewolucji u sąsiadów. W Tajlandii miał praktycznie status półboga; był przedstawiany jako dobroczyńca, ojciec narodu, gwarant stabilności i nieodłączny element tajskiej tożsamości.
27.10. W wieku 100 lat zmarł książę Mikasa, stryj obecnego cesarza Japonii Akihito i dotychczas najstarszy członek rodziny cesarskiej. Zajmował się pracą naukową, był historykiem specjalizującym się w starożytnej historii Wschodu; wykładał też na uczelniach wyższych. (PAP)
lm/ mc/
