Przypominamy ludzi polityki, kultury, nauki, przedstawicieli życia społecznego na świecie, którzy zmarli w ciągu ostatniego roku. Odeszli m.in.: Margaret Thatcher i Hugo Chavez, Dave Brubeck, Ravi Shankar, Oscar Niemeyer, Boris Strugacki, Marcel Reich-Ranicki.
LISTOPAD 2012
06.11. Patriarcha bułgarskiej Cerkwi prawosławnej Maksym, najstarszy ze zwierzchników autokefalicznych Cerkwi prawosławnych.
19.11. Klasyk światowej literatury fantastyczno-naukowej, Rosjanin Boris Strugacki. Pisał wspólnie z bratem Arkadijem; "Piknik na skraju drogi" (1972) posłużył za punkt wyjścia dla słynnego filmu Andrieja Tarkowskiego "Stalker".
GRUDZIEŃ 2012
05.12. Jeden z największych muzyków w historii jazzu Dave Brubeck, autor standardu "Take Five".
06.12. Brazylijski nestor architektury Oscar Niemeyer, czołowy przedstawiciel modernizmu, projektant założeń urbanistyczno-architektonicznych stolicy Brazylii.
12.12. Ravi Shankar, legendarny wirtuoz sitaru, popularyzator muzyki hinduskiej. Współpracował ze światowej sławy skrzypkiem Yehudim Menuhinem oraz grupą The Beatles.
STYCZEŃ 2013
12.01. Amerykański programista i działacz na rzecz wolności w internecie Aaraon Swartz. Opracował (w wieku 14 lat) protokół RSS (Really Simple Sindication) stosowany w przypadku często uaktualnianych stron internetowych blogów, portali informacyjnych.
13.1. Ukraiński dysydent z czasów komunistycznych, były więzień radzieckich łagrów Mychajło Horyń.
15.01. Nagisa Oshima, jeden z najgłośniejszych i najbardziej kontrowersyjnych japońskich reżyserów ("Imperium zmysłów",1976; "Imperium namiętności",1978). Nazywany japońskim Paolo Pasolinim.
26.1. Weteran ruchu obrony praw człowieka w Rosji Walerij Abramkin - działacz Moskiewskiej Grupy Helsińskiej i szef pozarządowego Centrum Wspierania Reformy Sądownictwa Karnego.
LUTY 2013
10.02. Zhuang Zedong, wielokrotny mistrz świata w tenisie stołowym i zasłużona postać tzw. dyplomacji pingpongowej - z pozoru niewielu znaczących kroków, które prowadzą do poważnych pozytywnych zmian w stosunkach między państwami. Doprowadził do wizyty w Chinach prezydenta USA Richarda Nixona.
11.02. Rem Wiachiriew, były prezes rosyjskiego koncernu gazowego Gazprom w latach 1992-2001.
17.02. Grigorij Pomieranc, rosyjski filozof, kulturoznawca, pisarz i dysydent. Wywarł duży wpływ na poglądy liberalnej inteligencji, znany z wieloletniej zaocznej polemiki z Aleksandrem Sołżenicynem.
MARZEC 2013
05.03. Lewicowy prezydent Wenezueli Hugo Chavez, jeden z najbardziej charyzmatycznych, a zarazem kontrowersyjnych przywódców państw Ameryki Płd. Realizował programy społeczne, które przyniosły mu prawie bezwarunkowe poparcie najbiedniejszych Wenezuelczyków.
07.03. Alvin Lee, brytyjski gitarzysta i założyciel popularnego w latach 60. i 70. zespołu Ten Years After, grającego mieszankę bluesa, swingu, jazzu i rocka.
08.03. Włoski reżyser Damiano Damiani, twórca pierwszego bloku popularnego w wielu krajach telewizyjnego serialu o walce z mafią "Ośmiornica".
08.03. Peter Banks, założyciel i pierwszy gitarzysta zespołu Yes, grającego rock progresywny.
14.03. Jeden z przywódców reżimu Czerwonych Khmerów Ieng Sary. Były wicepremier i szef kambodżańskiej dyplomacji, oskarżony o zbrodnie przeciw ludzkości w procesie toczącym się od 2011 r.
23.03. Skonfliktowany z Kremlem rosyjski miliarder Borys Bieriezowski. Znaleziony z pętlą na szyi na podłodze łazienki w swym domu. Z wykształcenia matematyk, autor ponad 100 naukowych opracowań i artykułów.
03.30. Xabier Lopez Pena, odbywający we Francji karę więzienia były szef baskijskiego ugrupowania separatystycznego ETA, uważany swego czasu za głównego jej przywódcę.
KWIECIEŃ 2013
01.04. Barbara Piasecka-Johnson, kolekcjonerka dzieł sztuki, filantropka, jedna z najbogatszych kobiet świata. Po obaleniu komunizmu w Polsce proponowała kupno bankrutującej Stoczni Gdańskiej. Prowadziła m.in. fundację przyznającą stypendia Polakom studiującym w USA.
08.04. Była premier Wielkiej Brytanii w latach 1979-1990 Margaret Thatcher. Pomogła ustanowić wspólny europejski rynek, odegrała czołową rolę w zbliżeniu krajów zachodnioeuropejskich z krajami Europy Środkowej i Wschodniej. Nazywana żelazną damą, ceniona za rynkowe reformy gospodarcze, oskarżana o wyniszczenie związków zawodowych.
MAJ 2013
06.05. Były siedmiokrotny premier Włoch Giulio Andreotti. W parlamencie zasiadał od pierwszej jego kadencji po ustanowieniu Republiki w 1946 r.
17.05. Były wojskowy dyktator Argentyny (1976-81) Jorge Videla, skazany w 2010 r. na dożywotnie więzienie za zbrodnie przeciwko ludzkości i w 2012 r. za wdrożenie systemu kradzieży dzieci matek więzionych z przyczyn politycznych.
21.05. Ray Manzarek, współzałożyciel legendarnego zespołu The Doors. Jego popisy na instrumentach klawiszowych obok głosu Jima Morrisona to znak rozpoznawczy stylu grupy.
23.05. Georges Moustaki, klasyk francuskiej piosenki. Napisał ich ok. 300, dla artystów takich jak Edith Piaf ("Milord", 1958 r.), Yves Montand, Dalida.
24.05. Rosyjski reżyser, scenarzysta, kompozytor, operator i aktor filmowy Piotr Todorowski. Na gitarze akompaniował Włodzimierzowi Wysockiemu i Bułatowi Okudżawie.
28.05. Marszałek Związku Radzieckiego Wiktor Kulikow, były naczelny dowódca Wojsk Państw-Stron Układu Warszawskiego w latach 1977-89, w latach 1971-77 szef Sztabu Generalnego Sił Zbrojnych ZSRR i I wiceminister obrony ZSRR.
CZERWIEC 2013
19.06. Węgierski polityk Gyula Horn, który w 1989 r. jako szef MSZ demonstracyjnie przeciął drut kolczasty na granicy z Austrią, a w latach 1994-98 pełnił urząd premiera.
LIPIEC 2013
04.07. Amerykanin Douglas Engelbart, wynalazca myszy do komputera.
27.07. Kontrowersyjny argentyński artysta Leon Ferrari, który swoimi pracami naraził się na konflikt z ówczesnym arcybiskupem Buenos Aires Jorge Mario Bergoglio, obecnym papieżem Franciszkiem.
SIERPIEŃ 2013
13.08. Były szef postkomunistycznej lewicy w Niemczech Lothar Bisky.
25.08. Tatiana Zasławska, rosyjska socjolog, ekonomistka i politolog, współtwórczyni Centrum Lewady, najbardziej cenionej pracowni socjologicznej w Rosji. Teoretyk gorbaczowowskiej pierestrojki.
23.08. Wadim Jusow, jeden z najwybitniejszych operatorów filmowych w Rosji, znany m.in. ze współpracy z Andriejem Tarkowskim ("Solaris", "Andriej Rublow", "Dziecko wojny").
WRZESIEŃ 2013
12.09. Włoski piosenkarz, aktor i kompozytor Jimmy Fontana, twórca przebojów jak "Che sara" i "Il Mondo".
12.09. Niemiecki aktor filmowy i teatralny Otto Sander, odtwórca roli anioła Cassiela w filmie Wima Wendersa "Niebo nad Berlinem".
13.09. Amerykański wynalazca i pionier w dziedzinie inżynierii dźwięku, Ray Dolby. Jego nazwisko stało się synonimem nowej jakości dźwięku w filmie.
13.09. Erich Loest, jeden z najważniejszych pisarzy wschodnioniemieckich i opozycjonista z czasów NRD.
18.09. Niemiecki krytyk literacki Marcel Reich-Ranicki, określany mianem instancji w powojennym życiu kulturalnym RFN, "papież literatury". Pochodził z Polski.
PAŹDZIERNIK 2013
01.10. Historyk Holokaustu Israel Gutman, uczestnik powstania w getcie warszawskim. Doradzał polskiemu rządowi. Wiceprzewodniczący Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej (2000-2012).
02.10. Amerykański pisarz, autor powieści szpiegowskich i thrillerów politycznych, Tom Clancy. Międzynarodową sławę przyniosło mu "Polowanie na Czerwony Październik".
03.10. Lider białoruskiej opozycji Wiktar Iwaszkiewicz, który od początku lat 80. działał w młodzieżowym ruchu narodowym; organizował strajki w mińskich przedsiębiorstwach w 1991 r.
04.10. Generał Vo Nguyen Giap, bohater walk o niepodległość Wietnamu, bliski współpracownik Ho Chi Minha. Nazywany "czerwonym Napoleonem". Minister obrony narodowej 1946–80.
07.10. Były sefardyjski naczelny rabin Izraela Owadia Josef, uwielbiany przez setki tysięcy ludzi, choć jego ostry język sprawiał, że postrzegano go też jako postać kontrowersyjną.
07.10. Patrice Chereau - francuski reżyser filmowy ("Królowa Margot"), teatralny i operowy (tetralogia Wagnera w stulecie prezentacji cyklu i początku słynnego Festiwalu w Bayreuth).
10.10. Wilfried Martens, były premier Belgii (od kwietnia 1979 r. do marca 1992, z ośmiomiesięczną przerwą w 1981 r.), przewodniczący Europejskiej Partii Ludowej.
20.10. Jovanka Broz, trzecia i ostatnia małżonka przywódcy komunistycznej Jugosławii Josipa Broz Tito.
20.10. Francuski aktor Georges Descrieres - Arsene Lupin z serialu telewizyjnego o przygodach dżentelmena-włamywacza.
22.10. Włoski kompozytor, dyrygent i aranżer Gianni Ferrio, autor piosenki "Parole, parole", która podbiła świat w latach 70.
27.10. Lou Reed, amerykański muzyk rockowy, wokalista, gitarzysta, autor tekstów i kompozytor. Jego zespół Velvet Underground stał się jedną z najbardziej wpływowych formacji rockowych, łącząc sztukę i muzykę w latach 60. we współpracy z Andym Warholem. (PAP)
klm/ ala/