Pomnik "Ratującym-Ocaleni" stanie obok Muzeum Historii Żydów Polskich

Komitet, którego powstanie ogłoszono w piątek, powołano z inicjatywy pochodzącego z Częstochowy amerykańskiego biznesmana i filantropa żydowskiego Zygmunta Rolata, który ogłosił zamiar budowy pomnika w zeszłym miesiącu, podczas wizyty prezydenta Bronisława Komorowskiego w Waszyngtonie. Pomnik, który zostanie w całości sfinansowany ze składek prywatnych, stanie w okolicy warszawskiego Muzeum Historii Żydów Polskich.

"Nie wyobrażam sobie lepszego miejsca dla takiego pomnika, niż plac wokół Muzeum Historii Żydów Polskich. Tam tworzy się taka symboliczna przestrzeń - jest pomnik Bohaterów Getta, pomnik Jana Karskiego, popiersie Willy'ego Brandta. Ta lokalizacja gwarantuje, że pomnik zobaczy wielu ludzi odwiedzających muzeum" - powiedział na piątkowej konferencji prasowej Zygmunt Rolat.

"Pomnik upamiętniający Polaków, którzy podczas okupacji ratowali Żydów, był moim marzeniem od wielu lat. Uważam, że nie powinien być on finansowany ani przez polskie państwo, ani jakieś polskie miasto. Powinna być to inicjatywa i pieniądze pochodzące ze składek środowisk żydowskich. Nie wyobrażam sobie lepszego miejsca dla takiego pomnika, niż plac wokół Muzeum Historii Żydów Polskich. Tam tworzy się taka symboliczna przestrzeń - jest pomnik Bohaterów Getta, pomnik Jana Karskiego, popiersie Willy'ego Brandta. Ta lokalizacja gwarantuje, że pomnik zobaczy wielu ludzi odwiedzających muzeum" - powiedział na piątkowej konferencji prasowej Zygmunt Rolat.

Komitet budowy pomnika ma nadzieję, że uda się go otworzyć na jesieni przyszłego roku, na kiedy planowane jest także otwarcie stałej ekspozycji Muzeum Histori Żydów Polskich. Obecnie trwają przygotowania do rozpisania międzynarodowego konkursu na budowę pomnika oraz nad ustaleniem składu jury. Konkurs ma mieć formułę zamkniętą, co oznacza, że zaproszenia do udziału w nim zostaną skierowane tylko do wybranych twórców, tych, którzy, jak powiedział obecny na konferencji Konstanty Gebert, mają już pewien dorobek twórczy, doświadczenie w tworzeniu dzieł związanych z upamiętnieniem Holokaustu.

"To będzie pomnik odwagi cywilnej. Żydzi doświadczyli w okupowanej przez Niemców Polsce wiele zła, także często, niestety, ze strony nieżydowskich współobywateli. Dlatego tak ważne jest oddanie hołdu tym, którzy się przed złem nie ugięli i z narażeniem własnego życia oraz swych rodzin nieśli im bezinteresowną pomoc. Na liście Sprawiedliwych wśród Narodów Świata uhonorowanych przez Instytut Yad Vashem, największą grupę - niemal 6400 osób - stanowią Polacy, a wiemy, że nie jest to pełna lista. Na warszawskim placu Bohaterów Getta naród żydowski postawił pomnik swoim walczącym bohaterom. Dziś my: ocaleni, członkowie ich rodzin, ich przyjaciele i bliscy, chcemy wystawić tam pomnik bohaterom polskim, których odwaga i poświęcenie były niemniejsze i którzy zbyt długo musieli na takie upamiętnienie czekać" - powiedział Rolat.

W komitecie zasiada też Elżbieta Ficowska, która jako 6-miesięczne dziecko została wyniesiona z getta przez Irenę Sendlerową. "Nie znałam swojej prawdziwej rodziny, ale Stanisława Bussoldowa, u której umieściła mnie Irena Sendlerowa była dla mnie jak matka. Mam świadomość, że moje życie, mojej córki i trójki moich wnuków zawdzięczamy właśnie takim ludziom jak Irena Sendlerowa i moja przybrana mama. Gdyby nie tacy ludzie, nie było by nas wszystkich na świecie" - mówiła Ficowska.

Nie wiadomo jeszcze, jaki będzie kształt pomnika, ale członkowie komitetu chcą, aby był on upamiętnieniem wszystkich ratujących, także tych, którzy nie doczekali się zapisania na listach Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, dlatego chcą uniknąć formy tablicy z listą nazwisk, która i tak byłaby niepełna. "To ma być pomnik wszystkich tych, którzy ratowali Żydów" - podkreślił Gebert.

W piątek ogłoszono formalnie zawiązanie się komitetu bodowy pomnika "Ratującym-Ocaleni". W jego skład weszło 27 osób z różnych krajów. Polskę reprezentują Adam Rotfeld, Konstanty Gebert, Michael Schudrich, Elżbieta Ficowska, Feliks Tych oraz Leopold Kozłowski. Z Izraela są m.in. Szewach Weiss i Samuel Wilenberg, z USA - Zygmunt Rolat, Wiktor Markowicz, Lee Feinstein. W komitecie zasiadają także osoby z Kanady, Francji i Australii.

Inicjator budowy pomnika "Ratującym-Ocaleni", Zygmunt Rolat, urodził się w 1930 roku w Częstochowie. Podczas okupacji trafił do częstochowskiego getta. Jego brat był najmłodszym z grupy sześciu partyzantów rozstrzelanych przez Niemców, jego ojciec zginął podczas powstania w Treblince, matka zmarła w innym obozie. Sam Rolat został deportowany z częstochowskiego getta do pracy w obozie Hasag w miejscowości Pelcery. Zaraz po wojnie Rolat wyemigrował do USA, ukończył studia i zajął się rozwijaniem firmy transportowej. Od lat 60. angażuje się w przywracanie pamięci o polskich Żydach, jest przewodniczącym amerykańskiego komitetu wsparcia budowy Muzeum Historii Żydów Polskich i ważnym darczyńcą na ten cel. Rolat jest też członkiem Rady Doradczej Fundacji Kościuszkowskiej, ważnej naukowo-kulturalnej organizacji polonijnej w USA.

W ostatnim roku dyskutowano kilka inicjatyw upamiętnia polskich Sprawiedliwych pomnikiem w Warszawie. "Nasz projekt nie wiąże się z innymi pomysłami na upamiętnienie Sprawiedliwych, ale nie uważam, żeby były one wobec siebie konkurencyjne. Sprawiedliwi zasługują na upamiętnienie, będzie mnie cieszył każdy pomnik im poświęcony, każda tablica. Nasza inicjatywa jest może dlatego szczególna, że wychodzi ze środowisk żydowskich, jest próbą spłacenia długu, jaki mamy wobec Sprawiedliwych" - dodał Gebert. (PAP)

aszw/ ls/