48 porcelanowych fotografii więźniów politycznych, którzy w latach 1939-1956 zginęli w więzieniu na Wzgórzu Zamkowym w Kielcach lub zostali z niego wysłani na śmierć, znalazło się na ścianie dawnego aresztu. Mur Pamięci zostanie odsłonięty w poniedziałek.
Inicjatywą upamiętnienia patriotów pojawiła się w Ośrodku Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej (OMPiO), który działa w zmodernizowanych budynkach dawnego więzienia, przy ulicy Zamkowej, w ramach instytucji kultury „Wzgórze Zamkowe”.
Mur Pamięci powstał w symbolicznym miejscu - w pobliżu ściany straceń dawnego aresztu. Obok muru, na którym umieszczono portrety, w dawnej wieży strażniczej, zainstalowano monitory, na których prezentowane będą biogramy aresztantów.
Jak podkreślił dyrektor OMPiO dr Marek Maciągowski, fotografie zamordowanych, które wypalono w porcelanowe portrety, pozyskano dzięki pomocy kielczan i mieszkańców województwa świętokrzyskiego. „Zdjęcia pochodzą od rodzin lub znajomych byłych więźniów. To pierwsza część projektu, a tabliczki z fotografiami będą stopniowo uzupełniane” - wyjaśnił.
Otrzymane zdjęcia skanowano, a potem wizerunki osadzonych wypalano w porcelanowe portrety w warsztatach „Wzgórza Zamkowego”.
Jak podkreślił dyrektor OMPiO dr Marek Maciągowski, fotografie zamordowanych, które wypalono w porcelanowe portrety, pozyskano dzięki pomocy kielczan i mieszkańców województwa świętokrzyskiego. „Zdjęcia pochodzą od rodzin lub znajomych byłych więźniów. To pierwsza część projektu, a tabliczki z fotografiami będą stopniowo uzupełniane” - wyjaśnił.
Znane są nazwiska kolejnych osób, które zginęły w kieleckim więzieniu albo stąd poszły na śmierć w czasie II wojny światowej i w latach 1945-1956 - zamordowane przez oprawców Urzędu Bezpieczeństwa. „Nie ma natomiast ich fotografii, brakuje choćby kilku zdań biogramu. Jest o nie trudno, ale wkrótce na murze pojawi się co najmniej drugie tyle portretów, co w pierwszym etapie projektu” - dodał Maciągowski.
Zaapelował, by rodziny ofiar nadal przekazywały fotografie swoich bliskich, potrzebne do wykonania portretów.
Udostępniona od poniedziałku ekspozycja upamiętni m.in. dawnego kierownika jednej z kieleckich szkół podstawowych, Michała Sokalskiego i jego trzech synów – harcerzy, którzy działali w konspiracji podczas II wojny światowej. Wszystkich aresztowano i z więzienia przy ul. Zamkowej wywieziono do obozu w Auschwitz, gdzie zostali zamordowani.
Na Murze Pamięci znajdzie się także portret Zygmunta Kwasa – harcerza grup szturmowych Szarych Szeregów, który po wojnie nie złożył broni i działał w organizacji „NIE”, a potem w Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość. Rozpoznany przez agentów UB podczas harcerskiej defilady 3 maja 1946 roku został aresztowany i osadzony w kieleckim więzieniu. Poddawany torturom podczas przesłuchań, zginął trafiony kulą wartownika.
Utworzone w czasach carskich więzienie było wykorzystywane przez gestapo, NKWD i UB. Zamknięte je dopiero w latach 70. ubiegłego wieku.
Po wybuchu II wojny światowej w murach więzienia zorganizowano obóz jeniecki dla polskich żołnierzy wziętych do niewoli w walkach na północy Kielc, a w październiku 1939 roku więzienie przejęło gestapo. W środkowym pawilonie utworzono oddział polityczny, w którym przetrzymywano osoby podejrzane o działalność przeciw porządkowi okupanta, w tym wielu członków ruchu oporu. Poddawano ich tu torturom w pomieszczeniu kaplicy na pierwszym piętrze pawilonu. Częste były przypadki zabójstw więźniów i rozstrzeliwań na terenie więziennym.
15 stycznia 1945 roku więzienie przejęło NKWD, a następnie UB. Cele zapełniły się represjonowanymi żołnierzami polskiego podziemia. Poddawano ich tu torturom, wykonywano wyroki śmierci. W nocy z 4 na 5 sierpnia 1945 roku żołnierze działających w podziemiu oddziałów AK pod dowództwem kpt. Antoniego Hedy ps. „Szary” odbili z więzienia około 700 aresztowanych.
Nie ma dokładnych danych, ile osób więzionych z przyczyn politycznych zginęło w dawnym kieleckim więzieniu.
Ośrodek Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej działa od lipca 2012 roku. Powstała w nim multimedialna ekspozycja o dziejach politycznych i społecznych Polski, która ukazuje szczególnie wkład mieszkańców Kielc i regionu świętokrzyskiego w walkę o niepodległość. W piwnicach zachowano więzienne karcery.
Misją Ośrodka jest kształtowanie i upowszechnianie postaw patriotycznych i obywatelskich oraz budzenie poczucia dumy z dokonań przeszłych pokoleń, dorobku cywilizacyjnego, gospodarczego i naukowego mieszkańców miasta i regionu. Placówka nie jest typowym muzeum, ale ośrodkiem edukacyjnym i badawczym.
OMPiO razem z Institute of Design Kielce – ośrodkiem wzornictwa - tworzy „Wzgórze Zamkowe” - miejską instytucję kultury. (PAP)
ban/ ls/
