Prezes IPN Jarosław Szarek (C) oraz dyrektor oddziału IPN w Gdańsku prof. Mirosław Golon (4P) podczas konferencji prasowej dotyczącej obchodów 40. rocznicy utworzenia WZZ. Fot. PAP/A. Warżawa
Bez Wolnych Związków Zawodowych nie byłoby Solidarności, a tym samym nie byłoby wolnej niepodległej Polski - powiedział prezes IPN Jarosław Szarek w sobotę w Gdańsku, gdzie trwają obchody 40-lecia utworzenia Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża.
W sobotę rano w historycznej Sali BHP Stoczni Gdańskiej zorganizowano konferencję prasową z udziałem Szarka. „Ta garstka odważnych ludzi była tym ostatnim etapem walki o wolną, niepodległą Polskę. Już dwa i pół roku po powstaniu Wolnych Związków Zawodowych - latem 1980 roku, ta idea - wtedy garstki ludzi, została podchwycona przez setki tysięcy ludzi, a później miliony Polaków zrzeszonych w Solidarności” – mówił prezes IPN.
„Bez Wolnych Związków Zawodowych nie byłoby Solidarności, a tym samym nie byłoby wolnej niepodległej Polski” - mówił Szarek dodając, że Wolne Związki Zawodowe postawiły sobie za cel „walkę o godność robotnika, a ten mały cel zakończył się po latach tym wielkim – odzyskaniem wolnej, niepodległej Polski”.
Prezes IPN: O Wolnych Związkach Zawodowych pamiętamy w sposób szczególny. Te trzydniowe obchody oddaliśmy działaczom WZZ. To jest ich rocznica i wszystkie nasze przedsięwzięcia były tak ukierunkowane, żeby przypomnieć, upamiętnić tych, którzy już nie żyją i oddać głos tym żyjącym jeszcze, świadkom historii.
Prezes dodał, że o WZZ „pamiętamy w sposób szczególny”. „Te trzydniowe obchody oddaliśmy działaczom Wolnych Związków Zawodowych. To jest ich rocznica i wszystkie nasze przedsięwzięcia były tak ukierunkowane, żeby przypomnieć, upamiętnić tych, którzy już nie żyją i oddać głos tym żyjącym jeszcze, tym świadkom historii” – powiedział Szarek.
Przypomniał, że w piątek, w ramach obchodów, przedstawiciele IPN złożyli kwiaty na grobach zmarłych działaczy opozycyjnych pochowanych na terenie Pomorza, a na kilku gdańskich budynkach odsłonięto tablice przypominające, że w domach tych mieszkali opozycjoniści, w tym działacze WZZ.
„To było przejmujące spotkanie” – podkreślił Szarek dodając, że „symboliczną była scena, gdy wokół grobu Antoniego Sokołowskiego stanął Andrzej Gwiazda i Krzysztof Wyszkowski. „To te trzy nazwiska pojawiły się na deklaracji założycielskiej Wolnych Związków Zawodowych” – przypomniał Szarek.
Dodał, że Instytut Pamięci Narodowej chce na grobach nieżyjących działaczy WZZ zamieścić niewielką informację przypominającą, że osoby te były zaangażowane w działalność Wolnych Związków Zawodowych.
Podkreślił, że WZZ Wybrzeża powstały m.in. na bazie walki o pamięć o wydarzeniach Grudnia 1970 roku. „To było takie spoiwo gdańskiego środowiska” – mówił Szarek. „Ta pamięci Grudnia 70 roku trwała i tą pamięć przechowywali, i wokół tej pamięci skupiało się coraz więcej ludzi” - mówił Szarek.
Wolne Związki Zawodowe na celowniku Służby Bezpieczeństwa
Tuż po konferencji prasowej na Placu Solidarności pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców odsłonięta została przygotowana przez Karola Lisieckiego i Dariusza Mańkowskiego z Archiwum IPN w Gdańsku wystawa „Wolne Związki Zawodowe 1978-1980”. Spisane w językach polskim i angielskim informacje zawarte na planszach uzupełniają m.in. zdjęcia i dokumenty związane z działalnością WZZ.
W sobotnie południe w gdańskiej bazylice św. Brygidy zaplanowano mszę świętą w intencji ludzi związanych z Wolnymi Związkami Zawodowymi. Nabożeństwo poprowadzi arcybiskup metropolita gdański Sławoj Leszek Głódź.
Z bazyliki uroczystości przeniosą się ponownie do historycznej Sala BHP Stoczni Gdańskiej, gdzie odbędzie się wręczenie przez prezesa IPN Krzyży Wolności i Solidarności. Otrzyma je trzynaście osób związanych z Wolnymi Związkami Zawodowymi, w tym pięć – pośmiertnie.
IPN zaprezentuje też w Sali BHP przygotowane przez siebie wydawnictwo pt. „Wolne Związki Zawodowe Wybrzeża 1978-1980 w relacjach”. Po prezentacji zaplanowano spotkanie wspomnieniowo-dyskusyjne poświęcone historii Związków, a w niedzielę, w tym samym miejscu, odbędzie się koncert w wykonaniu Andrzeja Kołakowskiego i jego przyjaciół.
Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża powstał w Trójmieście pod koniec kwietnia 1978 r. Komitet powołali m.in. Andrzej Gwiazda, Krzysztof Wyszkowski i Antoni Sokołowski. W organizacji działali lub współpracowali z nią m.in.: Bogdan Borusewicz, Joanna Duda-Gwiazda, Lech Kaczyński, Bogdan Lis, Leszek Moczulski, Alina Pienkowska, Anna Walentynowicz i Lech Wałęsa. W październiku 1979 roku podobna organizacja powstała na Pomorzu Zachodnim.
Impulsem dla powstania WZZ na Pomorzu było powołanie do życia w lutym 1978 r. Komitetu Pracowniczego/Założycielskiego Wolnych Związków Zawodowych w Katowicach - pierwszej w PRL niezależnej od władz organizacji związkowej stawiającej sobie za cel zaktywizowanie środowiska robotniczego i nadanie jego działaniom form organizacyjnych.
Jak wskazują historycy, działalność komitetów WZZ, zwłaszcza dobrze rozwiniętej i zorganizowanej struktury gdańskiej, miała ogromne znaczenie dla przebiegu procesu tworzenia w 1980 r. niezależnego związku zawodowego i wielkiego ruchu społecznego, jakim była Solidarność. (PAP)
autor: Anna Kisicka
aks/ pad/
