Prof. Zbigniew Brzeziński. Fot. PAP/M. Kulczyński
Prof. Zbigniew Brzeziński, szef Rady Bezpieczeństwa Narodowego w ekipie prezydenta USA Jimmy'ego Cartera (1977-1981), został uhonorowany, w sobotę we Wrocławiu, Nagrodą im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego.
Uroczyste wręczenie nagrody odbyło się w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich. Podczas laudacji dyrektor Ossolineum Adolf Juzwenko podkreślił, że nagrodę przyznano za zasługi w tworzeniu suwerennej i demokratycznej Polski oraz w wprowadzeniu jej w struktury euroatlantyckie.
Brzeziński powiedział, że każda obecność w Polsce ma dla niego wielkie znaczenie, ponieważ oddaje mu to, czego życie mu nie dało, czyli bezpośredniego udział w życiu Polski.
„Mój starszy brat wziął udział w II wojnie światowej w armii generała Maczka. A źródłem mego głębokiego zadowolenia jest fakt, że ja miałem okazję wziąć bezpośredni udział w zimnej wojnie i przyczynić się do jej końca, i do treści jej końca, czyli odzyskania niepodległości przez Polskę” - dodał Brzeziński.
„Mój starszy brat wziął udział w II wojnie światowej w armii generała Maczka. A źródłem mego głębokiego zadowolenia jest fakt, że ja miałem okazję wziąć bezpośredni udział w zimnej wojnie i przyczynić się do jej końca, i do treści jej końca, czyli odzyskania niepodległości przez Polskę” - mówił prof. Zbigniew Brzeziński.
Laureat wyjaśnił, dlaczego zdecydował się przyjąć tę nagrodę, choć przed laty postanowił zrezygnować z przyjmowania wszelkich wyróżnień.
„Wiem, że Jan Nowak-Jeziorański przed śmiercią wymienił mnie jako jednego z ewentualnych odbiorców tej nagrody. Dlatego przyjmuję ją w pewnym sensie od niego, jako akt przyjaciela. Przyjmuję od kogoś, kogo niezmiernie szanowałem, podziwiałem i z którym bezpośrednio współpracowałem”- mówił Brzeziński.
Laureat finansową część nagrody przeznaczył na działalność Kolegium Europy Wschodniej, założonego przez Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu.
Zbigniew Brzeziński urodził się 28 marca 1928 r. w Warszawie, do szkoły podstawowej chodził w Przemyślu. W 1938 roku, w wieku 10 lat, wyjechał do Kanady, gdzie jego ojciec został skierowany na placówkę dyplomatyczną. Tam rodzinę Brzezińskich zastała wojna. Zdecydowali się pozostać na emigracji po dojściu komunistów do władzy w Polsce.
Brzeziński studiował nauki polityczne i ekonomię na uniwersytecie McGill w Montrealu, w 1953 roku obronił doktorat z nauk politycznych na Harvardzie, gdzie był wykładowcą do 1960. W 1958 otrzymał obywatelstwo amerykańskie. Jest twórcą powołanego na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku Instytutu Badań nad Przemianami Międzynarodowymi.
W latach 1977-1981 Brzeziński był doradcą prezydenta USA Jimmy'ego Cartera do spraw bezpieczeństwa narodowego i w tym czasie wywierał znaczący wpływ na amerykańską politykę zagraniczną. Postulował zaangażowanie USA w popieranie antysowieckiej partyzantki w Afganistanie i antykomunistycznego ruchu Solidarności w Polsce.
Niepowodzeniem zakończyła się natomiast jego polityka wobec Iranu, w tym próba odbicia zakładników przetrzymywanych przez tamtejszych rewolucjonistów w ambasadzie USA w Teheranie.
Z perspektywy czasu Brzeziński uznawany jest jednak za jednego z najwybitniejszych i najskuteczniejszych doradców prezydenckich ds. bezpieczeństwa narodowego (National Security Advisor) w nowoczesnej historii Stanów Zjednoczonych.
W czasie zimnej wojny odegrał czołową rolę w staraniach USA na rzecz demontażu i upadku komunizmu w Europie Wschodniej, w powstrzymaniu sowieckiej interwencji w Polsce po powstaniu Solidarności i w doprowadzeniu do porażki wojsk sowieckich w Afganistanie, co przyczyniło się do rozpadu ZSRR.
Brzeziński jest zwolennikiem budowy w Polsce elementów tzw. tarczy antyrakietowej. Obecnie doradza prezydentowi Barackowi Obamie.
Wręczana w stolicy Dolnego Śląska nagroda została ustanowiona 4 czerwca 2004 r. przez Jana Nowaka-Jeziorańskiego, prezydenta Wrocławia, Uniwersytet Wrocławski, Zakład Narodowy im. Ossolińskich i Kolegium Europy Wschodniej. Wręczana jest osobom bądź instytucjom, których życie, działalność, aktywność przyczyniły lub przyczyniają się do tworzenia struktur niepodległej Polski oraz budowy społeczeństwa obywatelskiego.
Dotychczas wśród nagrodzonych znaleźli się: Tadeusz Mazowiecki, George Bush senior, Stanisław Szuszkiewicz, kardynał Jean-Marie Lustiger, Siergiej Kowalow, Vaclav Havel, Leszek Balcerowicz, Jerzy Koźmiński, Valdas Adamkus oraz Instytut Literacki „Kultura”.(PAP)
ros/
