Postawy antysemickie przejawia około jedna piąta Polaków - wynika z badań prof. Ireneusza Krzemińskiego, które przedstawił podczas posiedzenia sejmowej komisji mniejszości narodowych. Jego zdaniem antysemityzm jest dziś częścią światopoglądu narodowo-katolickiego.
W czwartek posłowie z komisji mniejszości narodowych i etnicznych zapoznali się z wynikami badań na temat antysemityzmu we współczesnej Polsce, które prowadzili prof. Ireneusz Krzemiński i dr Michał Bilewicz z Uniwersytetu Warszawskiego.
Według Krzemińskiego są dwa główne typy antysemityzmu: tradycyjny i nowoczesny. Jak tłumaczył, ten tradycyjny motywowany jest religijnie, uzasadnia się go tradycją chrześcijańską, oskarżaniem Żydów o zamordowanie Jezusa. Antysemityzm nowoczesny określa przekonanie, że Żydzi rządzą kapitałem, zawsze dążą do rządzenia, ale niejawnie, trzymają się razem. Ten rodzaj antysemityzmu Krzemiński powiązał z ideologią narodową wywodzącą się od ruchów endeckich i Romana Dmowskiego.
Według badań w 2002 r. antysemityzm nowoczesny utrzymywał się na poziomie 27 proc., a tradycyjny - 11,6 proc. W 2012 r. odnotowano spadek obu jego rodzajów - do 20 proc. w przypadku nowoczesnego i do 8 proc. tradycyjnego.
Obecnie postawy antysemickie przejawia ok. jedna piata Polaków. Zdaniem prof. Krzemińskiego to dość wysoki wskaźnik.
"W tej chwili w Polsce postawy antysemickie są częścią szerszego światopoglądu, który ja nazywam narodowo-katolickim, który odwołuje się do tradycji endeckiej, zbudowany jest na pewnej wizji świadomości narodowej, tej zaprojektowanej przez Romana Dmowskiego przypisującej Żydom negatywne działania dla unowocześnienia Polski rozwijającej się i modernizującej. Ten światopogląd znajduje dziś wyraźną reprezentację polityczną w postaci PiS-u" - mówił.
Krzemiński wyróżnił jeszcze nowym typ antysemityzmu, który przejawia się niechęcią do Izraela i postawami propalestyńskimi. Jednak Polacy raczej nie są skłonni do tego typu antysemityzmu.
Według Bilewicza są trzy typy antysemityzmu: tradycyjny, spiskowy oraz antysemityzm wtórny.
Aby zmierzyć poziom poszczególnych typów, w jego badaniu, respondentom zadawano pytania, np. w przypadku antysemityzmu tradycyjnego, czy wierzą, że w przeszłości Żydzi porywali chrześcijańskie dzieci i dokonywali na nich rytualnych mordów, w przypadku antysemityzmu spiskowego - czy zgadzają się ze stwierdzeniem, że Żydzi dążą do rozszerzenia wpływu na gospodarkę światową, że osiągają cele grupowe dzięki tajnym porozumieniom, w przypadku antysemityzmu wtórnego - czy uważają, że Żydzi wykorzystują nasze wyrzuty sumienia, że chcą zdobyć od Polaków odszkodowania za coś, co w rzeczywistości uczynili im Niemcy, że rozpowszechniają pogląd, że Polacy są antysemitami.
Badanie pokazało, że antysemityzm tradycyjny w Polsce nie jest rozpowszechniony – analizując odpowiedzi respondentów, można stwierdzić, że zdecydowana większość Polaków odrzuca tradycyjne uprzedzenia. Znacznie bardziej rozpowszechnione są przejawy antysemityzmu spiskowego, a także antysemityzm wtórny przypisujący Żydom nieuzasadnione roszczenia i instrumentalizację Holokaustu (ze stwierdzeniami, które definiują te dwa ostatnie typy, zgadza się około połowy Polaków).
Antysemityzm spiskowy oraz wtórny są najbardziej rozpowszechnione na terenach, gdzie były kiedyś duże społeczności żydowskie (w woj. lubelskim, podkarpackim, małopolskim i łódzkim), zdecydowanie mniej tego rodzaju postaw jest na ziemiach odzyskanych.
Bilewicz podkreślił, że według wcześniejszych badań antysemityzm spiskowy jest w największym stopniu odpowiedzialny za faktyczne działania, np. polityki dyskryminacyjnej, a więc jest to najbardziej niebezpieczna forma antysemityzmu.
Krzemiński sprawdzał w swoich badaniach, czy z antysemityzmu się wyrasta. Okazało się, że jest wręcz przeciwnie - z wiekiem, w zależności od rodzaju antysemityzmu, te postawy się zaostrzają. W jego opinii ma to związek z nabywaniem świadomości narodowej. Zdaniem Bilewicza - aby młode pokolenie nie nabywało z czasem przekonań antysemickich - powinniśmy je w jakiś sposób przed tym zabezpieczyć. Jak przekonywał, najlepszym do tego miejscem jest szkoła.(PAP)
akw/ bos/ mow/
