Prof. Marek Drozdowski. Fot. PAP/G. Jakubowski
Polska za późno rozpoczęła budowę COP – mówił prof. Marian Marek Drozdowski podczas inauguracji w piątek w Stalowej Woli konferencji naukowej z okazji 80. rocznicy powstania Centralnego Okręgu Przemysłowego.
"Za późno zabraliśmy się do budowy COP. Nasza armia tylko w 10 proc. mogła skorzystać z produkcji fabryk COP, ponieważ pełne ich uruchomienie planowano na lata 1941-1942" - mówił prof. Drozdowski.
Dodał, że "bolesną konstatacją" jest fakt, że "nasz wysiłek wykorzystał Wehrmacht". "Tereny COP nie były celem bombardowań alianckich. Można było ten przemysł rozbudować, wykorzystać procesy technologiczne i wzmocnić Wehrmacht" – zaznaczył historyk.
Prof. Drozdowski, który siebie określił "jako ucznia i biografa" twórcy COP wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego, zwrócił uwagę, że ten przystępując do realizacji przedsięwzięcia, korzystał z doświadczeń m.in. budowy Gdyni czy inwestycji w Zagłębiu Staropolskim. W jego ocenie, sukces COP był też związany z umiejętnym wykorzystaniem przez Kwiatkowskiego ówczesnych mediów. "Stale organizował konferencje prasowe w ministerstwie skarbu. Uruchomił kampanię publicystyczną po to, aby naród wiedział o każdym kroku w budowie COP. Wykorzystał pióra m.in. Melchiora Wańkowicza, Ksawerego Pruszyńskiego" – przypomniał.
Według niego, Kwiatkowski potrafił także współpracować z politykami różnych opcji politycznych. "Przedstawicieli opozycji sprowadzał do prezydenta Ignacego Mościckiego" – mówił prof. Drozdowski.
W konferencji naukowej obok historyków i ekonomistów uczestniczą także przedstawiciele przemysłu. Konferencja rozpoczyna trzydniowe, ogólnopolskie obchody 80. rocznicy powstania COP w Stalowej Woli. Patronat honorowy nad konferencją objął prezydent Andrzej Duda, a Polska Agencja Prasowa objęła ją patronatem medialnym.
COP był największym przedsięwzięciem gospodarczym II RP. Obejmował 44 powiaty czterech ówczesnych województw: lwowskiego, krakowskiego, kieleckiego i lubelskiego. Jego celem była rozbudowa przemysłu ciężkiego, m.in. zbrojeniowego oraz zmniejszenie bezrobocia. W latach 1937-39 na ten cel przeznaczano ok. 60 proc. wydatków inwestycyjnych kraju; wydano 1 mld 925 mln zł.
W ramach COP powstały istniejące do dziś zakłady przemysłowe, m.in. w Rzeszowie, Mielcu, Stalowej Woli, Jaśle, Nowej Dębie, Nowej Sarzynie, Ostrowcu, Radomiu, Pionkach, Dębicy. Planowany do 1951 r. rozwój COP przerwał wybuch II wojny światowej.
Stalowa Wola jest miastem, które w ramach COP zostało zbudowane od podstaw na terenie Puszczy Sandomierskiej. Od ścięcia pierwszej sosny do zakończenia budowy huty i miasta minęło 625 dni.
W lutym 1937 r. Sejm RP podjął decyzję o budowie COP. Natomiast na wiosnę ruszyła budowa m.in. zakładów silników lotniczych w Rzeszowie oraz Huty Stalowa Wola. Wtedy powstała większość dużych firm dzisiejszego Podkarpacia, m.in. w branży lotniczej i zbrojeniowej. W ramach COP do 1939 r. zbudowano 51 zakładów przemysłowych, które stworzyły blisko 110 tys. miejsc pracy.
Alfred Kyc (PAP)
kyc/ itm/
