Obraz Jana Matejki „Zaprowadzenie chrześcijaństwa R.P. 965”. Źródło: Wikimedia Commons
1050. rocznica chrztu Polski, 60. rocznica Polskiego Października, 40. rocznica powstania KOR i 25 lat od upadku Związku Radzieckiego - to niektóre rocznice 2016 r. Będziemy też obchodzić 75. rocznicę urodzin Krzysztofa Kamila Baczyńskiego i Tadeusza Zawadzkiego "Zośki" oraz 100. rocznicę śmierci Henryka Sienkiewicza.
Styczeń
W styczniu obchodzić będziemy 95. rocznicę urodzin dwóch żołnierzy Szarych Szeregów, którzy wpisali się nie tylko w polską historię walki z okupantem, ale także w literaturę polską. 22 stycznia 1921 roku przyszedł na świat Krzysztof Kamil Baczyński, autor przejmujących wierszy czasu wojny, a 24 stycznia - Tadeusz Zawadzki „Zośka”, jeden z bohaterów książki Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec”. 16 stycznia 75. rocznicę urodzin obchodzić będzie niezrównana wykonawczyni poezji Baczyńskiego – Ewa Demarczyk.
Styczeń to także miesiąc dwóch rocznic związanych z leczeniem powojennych ran. 55 lat temu, 16 stycznia 1961 roku, na Wawel powróciła kolekcja arrasów z czasów panowania króla Zygmunta Augusta; wywieziona w czasie wojny przez polskich muzealników, aż do 1960 roku znajdowała się w pod opieką władz kanadyjskich.
45 lat temu, 19 stycznia 1971 roku, władze PRL podjęły decyzję o odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie.
18 stycznia mija 70 lat od śmierci Feliksa Nowowiejskiego - kompozytora, dyrygenta, autora muzyki do "Roty".
Luty
W lutym przypada 75. rocznica (15 lutego) zrzucenia do kraju pierwszych „cichociemnych” – specjalnie wyszkolonych do walki konspiracyjnej żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych. Jako pierwsi dotarli do Polski tą drogą: major Stanisław Kostka-Krzymowski, rotmistrz Józef Gabriel Zabielski i kurier Czesław Raczkowski.
65 lat temu, 8 lutego 1951 roku, w więzieniu MBP na Mokotowie na mocy wyroku komunistycznego sądu wojskowego wykonano wyrok śmierci na majorze Zygmuncie Szendzielarzu, ps. „Łupaszka”, dowódcy 5. Wileńskiej Brygady AK. Szczątki majora Szendzielarza odnaleziono dopiero w 2013 roku w czasie ekshumacji przeprowadzonej na tzw. Łączce na warszawskich Powązkach.
25 lutego minie sześćdziesiąt lat od wygłoszenia przez Nikitę Chruszczowa referatu „O kulcie jednostki i jego następstwach”. Wygłoszony na zamkniętym posiedzeniu XX Zjazdu KPZR referat ujawniał zbrodnie okresu stalinowskiego, a winą za nie obarczał zmarłego 3 lata wcześniej Stalina i grono jego najbliższych podwładnych.
Marzec
W marcu przypadają trzy rocznice związane z kształtowaniem się niepodległej Rzeczpospolitej: 17 marca obchodzić będziemy 95. rocznicę uchwalenia demokratycznej konstytucji marcowej, dzień później (18 marca) 95. rocznicę podpisania traktatu ryskiego, kończącego wojnę polsko-bolszewicką, a po kolejnych dwóch dniach (20 marca) – 95. rocznicę przeprowadzenia plebiscytu, mającego zdecydować o przynależności państwowej terenów Górnego Śląska,
1 marca przypada 65. rocznica wykonania wyroków śmierci na członkach tzw. IV Komendy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość. W pomieszczeniach gospodarczych mokotowskiego więzienia MBP zastrzeleni zostali ppłk. Łukasz Ciepliński, ppłk. Mieczysław Kawalec, mjr Adam Lazarowicz kpt. Józef Batory, kpt. Franciszek Błażej, kpt. Józef Rzepka i por. Karol Chmiel.
Kwiecień
26 kwietnia przypada 30. rocznica wybuchu reaktora w elektrowni atomowej w Czarnobylu na Ukrainie. Z powodu obrażeń i napromieniowania zmarło wtedy 31 osób z obsługi elektrowni, a poziom skażenia był tak wysoki, że wokół Czarnobyla utworzono istniejącą do dziś strefę zamkniętą.
30 kwietnia minie 70 lat od powrotu do Krakowa XV-wiecznego ołtarza dłuta Wita Stwosza. Ołtarz, ukryty w 1939 roku przez prof. Karola Estreichera, został przejęty przez Niemców. Dzięki wysiłkom prof. Estreichera dzieło Stwosza odnaleziono w 1945 roku w Norymberdze oraz Wiesenthau i przewieziono do Krakowa.
16 kwietnia ćwierćwiecze działalności będzie obchodzić jedna z najważniejszych instytucji gospodarczych współczesnej Polski - Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie.
Maj
W maju obchodzić będziemy dwie rocznice związane z historią II Rzeczpospolitej: 95. rocznicę wybuchu III powstania śląskiego (2 maja), które zadecydowało o ostatecznym kształcie polskiej granicy zachodniej i 90. rocznicę zamachu majowego (12 maja) – zbrojnego wystąpienia Józefa Piłsudskiego przeciwko legalnemu rządowi Wincentego Witosa, które doprowadziło do przejęcia władzy w państwie przez obóz tzw. sanacji.
13 maja mija 35 lat od zamachu na Placu św. Piotra - turecki terrorysta Ali Agca postrzelił wtedy papieża Jana Pawła II. Zamachowiec został schwytany i skazany na dożywotnie więzienie, a w 2000 roku na prośbę papieża ułaskawiony.
Dwa tygodnie później – 28 maja – przypada 35. rocznica śmierci kardynała Stefana Wyszyńskiego, prymasa Polski od 1948 roku, internowanego przez władze komunistyczne w latach 1953-56, jednej z najwybitniejszych postaci powojennej Polski.
Maj to także czas rocznic istotnych dla polskiej kultury: 26 maja przypada 60. rocznica otwarcia kabaretu Piwnica pod Baranami, 27 maja – 35. rocznica zdobycia przez film Andrzeja Wajdy „Człowiek z żelaza” głównej nagrody na Międzynarodowym festiwalu w Cannes, a 4 maja – 35. rocznica premiery komedii Stanisława Barei „Miś” – do dziś aktualnej i czytelnej satyry na PRL-owską rzeczywistość.
Czerwiec
25 czerwca obchodzić będziemy 40. rocznicę strajków w Radomiu Ursusie i Płocku w 1976 roku, które wybuchły na wieść o planowanej przez rząd podwyżce cen żywności i zakończyły się brutalną interwencją jednostek milicji oraz ZOMO. W akcję pomocy prześladowanym po stłumieniu strajków zaangażowały się środowiska opozycyjne, co kilka miesięcy później doprowadziło do powstania Komitetu Obrony Robotników.
28 czerwca przypada 60. rocznica wybuchu strajków i manifestacji robotniczych w Poznaniu, które przerodziły się w krwawo stłumione walki uliczne. W starciach na ulicach Poznania zginęło lub zmarło od ran 57 protestujących i 8 osób funkcjonariuszy władz.
Lipiec
4 lipca przypadają dwie bolesne dla Polski rocznice. 75 lat temu, w 1941 roku, we Lwowie Niemcy rozstrzelali na Wzgórzach Wuleckich 37 osób, głównie profesorów Uniwersytetu Jana Kazimierza i Politechniki Lwowskiej. Wśród zamordowanych znalazł się Tadeusz Boy-Żeleński, pisarz, tłumacz, działacz społeczny. A 70 lat temu, w 1946 roku, w Kielcach doszło do pogromu ludności żydowskiej. Plotka o porwaniu ośmioletniego chłopca doprowadziła do zajść, w których śmierć z rąk mieszkańców Kielc i przybyłych na miejsce żołnierzy poniosło 37 ocalałych z Holocaustu Żydów, a 35 odniosło rany.
Przed 75 laty, 30 lipca 1941 roku, w Londynie premier Władysław Sikorski i ambasador ZSRR w Wielkiej Brytanii Iwan Majski podpisali traktat przywracający stosunki dyplomatyczne między Polską i Związkiem Radzieckim. W protokole dodatkowym układ przewidywał zwolnienie z sowieckich więzień i łagrów przebywających tam obywateli Polski.
Sierpień
14 sierpnia obchodzić będziemy 75. rocznicę męczeńskiej śmierci o. Maksymiliana Kolbe, franciszkanina, który w Auschwitz poświęcił swoje życie za Franciszka Gajowniczka. W 1971 roku ojciec Kolbe został beatyfikowany, a w 1982 roku papież Jan Paweł II ogłosił go świętym Kościoła katolickiego.
24 sierpnia przypada 50. rocznica śmierci generała Tadeusza Komorowskiego, ps. Bór”, dowódcy Armii Krajowej, Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych, premiera Rządu RP na uchodźstwie. Tego samego dnia w Harrison pod Nowym Jorkiem zmarł Jan Kiepura – jednak z największych gwiazd polskiej muzyki okresu dwudziestolecia.
Wrzesień
23 września mija 40 lat od powstania Komitetu Obrony Robotników – opozycyjnej organizacji zawiązanej po stłumieniu przez władze komunistyczne strajków w Radomie i Ursusie. Celem KOR było niesienie pomocy prawnej, lekarskiej i finansowej prześladowanym robotnikom oraz rejestrowanie i ujawnianie przypadków łamania przez organa władzy przepisów obowiązującego prawa.
Październik
26 października przypada 150. rocznica urodzin Ignacego Daszyńskiego, wieloletniego parlamentarzysty, jednego z liderów socjalistów, a w nocy z 30 na 31 października 80. rocznica jego śmierci.
85 lat temu, 26 października 1931 roku, rozpoczął się tzw. proces brzeski, wytoczony przeciwnikom rządów sanacji. Większość z nich skazano na kary od 1,5 roku do 3 lat więzienia.
75 lat temu, 15 października 1941 roku, Niemcy wprowadzili na terenie Generalnego Gubernatorstwa karę śmierci dla Żydów opuszczających nielegalnie getto i dla Polaków udzielającym im schronienia.
60 lat temu miał miejsce Polski Październik – seria zmian politycznych zapoczątkowana śmiercią Bolesława Bieruta i wydarzeniami poznańskimi. I sekretarzem PZPR został Władysław Gomułka (21 października), z internowania został zwolniony prymas Wyszyński (28 października).
Dwadzieścia lat temu, 3 października 1996 roku, poetka Wisława Szymborska została laureatką Literackiej Nagrody Nobla.
25 lat temu, 27 października 1991 roku, w Polsce odbyły się pierwsze w pełni demokratyczne wybory parlamentarne po II wojnie światowej. Przy frekwencji 43,2 proc. do Sejmu weszło 29 ugrupowań. Sejm I kadencji przetrwał zaledwie 1,5 roku – w maju 1993 został rozwiązany przez prezydenta RP Lecha Wałęsę.
Listopad
100 lat temu, 15 listopada 1916 roku, w Vevey w Szwajcarii - zmarł Henryk Sienkiewicz, jeden z najpopularniejszych polskich pisarzy, laureat Literackiej Nagrody Nobla w 1905 roku.
Grudzień
18 grudnia minie 95 lat od pierwszego meczu jaki rozegrała reprezentacja Polski w piłce nożnej. W 1921 roku Budapeszcie Polacy przegrali z reprezentacją Węgier 1:0.
35 lat temu, 13 grudnia 1981 r., kierowana przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego wprowadziła stan wojenny na terenie całego kraju. Trzy dni później, 16 grudnia, w czasie pacyfikacji przez oddziały milicji KWK „Wujek” w Katowicach zginęło dziewięciu górników.
Ćwierć wieku temu, 8 grudnia 1991 roku, prezydenci Borys Jelcyn (Federacja Rosyjska), Stanisław Szuszkiewicz (Białoruś) i Leonid Krawczuk (Ukraina) podpisali w tzw. układ białowieski, powołujący Wspólnotę Niepodległych Państw. Data ta uznawana jest za koniec istnienia Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. (PAP)
ajk/ mjs/ls/
