Sejm przyjął w piątek nowelizację ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej dotyczącą jego działalności archiwalnej. Wprowadza ona zmiany określające m.in. dokładną zawartość publicznego inwentarza archiwalnego.
Nowelizację poparło 256 posłów, przeciw było 32, od głosu wstrzymało się 124.
Wcześniej posłowie przyjęli dwie poprawki rekomendowane przez komisję. Pierwsza to przepis przejściowy. Druga stanowi, że dokumenty, o których mowa w artykułach nowelizacji "dotychczas nieprzekazane, a które będą przekazane do archiwum IPN po dniu wejścia w życie ustawy przechodzą na stan zasobu archiwalnego Instytutu". Jak podkreślał zgłaszający je w imieniu klubu Piotr Babinetz (PiS) kluczowe są tu słowa "dotychczas nieprzekazane", ponieważ nie wszystkie dokumenty, które "powinny być już dawno użyczone do IPN zostały dotychczas użyczone", stąd doprecyzowanie tego przepisu.
Założeniem nowelizacji, której projekt zgłosili posłowie PiS, jest doprecyzowanie obecnie obowiązujących przepisów ustawy o IPN. Zmiany dotyczą m.in. zawartości inwentarza archiwalnego, kwestii udostępniania kopii dokumentów dotyczących wnioskodawcy i wytworzonych przez wnioskodawcę lub przy jego udziale oraz dokumentów osobowych funkcjonariuszy i pracowników organów bezpieczeństwa państwa.
W zakresie dotyczącym inwentarza archiwalnego nowela wprowadza przepis głoszący, że Instytut Pamięci Narodowej publikuje na stronie internetowej (tak jak jest to obecnie) inwentarz archiwalny, który zawiera opis jednostek archiwalnych, pozwalający "na identyfikację zagadnień lub osób, których dotyczą dokumenty". Dodaje się, że opis jednostki archiwalnej (np. konkretnej teczki) zawiera m.in. jej tytuł identyfikujący rodzaj materiałów archiwalnych ze wskazaniem danych osobowych i miejsce przechowywania akt, a jednocześnie, że może być uzupełniony np. o kryptonim.
W uzasadnieniu do tych zmian posłowie PiS napisali, że "doprecyzowanie przepisu dotyczącego zawartości inwentarza archiwalnego pozwoli uniknąć wątpliwości interpretacyjnych dotyczących zakresu publikowanych informacji, które ze względu na specyfikę zasobu archiwalnego Instytutu Pamięci mają odmienny charakter niż zasób innych archiwów wyodrębnionych".
Inwentarz archiwalny IPN pełni rolę spisu treści dla wszystkich korzystających z dokumentacji zgromadzonej w IPN. Dostępny jest na stronie www.inwentarz.ipn.gov.pl i przedstawia opis zasobu poprzez informacje o konkretnych jednostkach archiwalnych. Inwentarz IPN nie zawiera treści dokumentów, ale dzięki jego systematycznemu poszerzaniu przez archiwistów IPN każdy obywatel może zapoznać się z informacjami o tym, kto np. pracował w Służbie Bezpieczeństwa, kto był jej tajnym współpracownikiem, a kto osobą pokrzywdzoną przez komunistyczne władze. W ostatnim czasie to dzięki inwentarzowi archiwalnemu można było poznać np. informacje dotyczące b. prezesa NFOŚiGW Kazimierza Kujdy.
Nowelizacja przewiduje też uchylenie przepisu nakładającego na prezesa IPN obowiązek wystawiania zaświadczeń dotyczących danych osób, które znajdują się w katalogu "funkcjonariuszy, współpracowników, kandydatów na współpracowników". Katalog dotyczy organów bezpieczeństwa państwa z okresu PRL, np. Służby Bezpieczeństwa lub Wojskowej Służby Wewnętrznej.
Zaprzestanie wydawania takich zaświadczeń ma zapobiec traktowaniu ich jak dokumentu potwierdzającego np. przed sądami brak współpracy danej osoby ze służbami PRL. "Treść zaświadczenia nie odnosi się do całości zasobu archiwalnego Instytutu Pamięci, lecz wyłącznie do ww. katalogu. Katalog stanowi tylko niewielki fragment zasobu archiwalnego przechowywanego w IPN i dotyczy wyłącznie zbioru akt osobowych b. Stołecznego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Warszawie" - podkreślono w uzasadnieniu.
Nowela zmienia także przepis dotyczący udostępnienia do wglądu dokumentów, które dotyczą osób wnioskujących o nie do Archiwum IPN. To np. osoby, które służyły w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego, były ich tajnymi informatorami lub pomagały dla nich zdobywać informacje. Ponadto posłowie PiS doprecyzowują przepis głoszący, że każdy obywatel ma prawo wystąpić z wnioskiem do IPN "o udostępnienie do wglądu dokumentów osobowych dotyczących pracownika lub funkcjonariusza organu bezpieczeństwa państwa"; w projekcie określa się m.in. czym są w tym przypadku dokumenty osobowe.
Nowelizacja stanowi także, by w związku z pracami nad ustawą o IPN zmienić związane z wprowadzanymi zmianami przepisy ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych oraz ustawy o orderach i odznaczeniach. (PAP)
autor: Anna Kondek-Dyoniziak
akn/ agz/
