Senat jednogłośnie przyjął w środę uchwałę upamiętniającą 70. rocznicę śmierci Henryka Sławika oraz 40. rocznicę śmierci Józsefa Antalla seniora - bohaterów II wojny światowej, skazanych przez władze komunistyczne na zapomnienie. Tej samej treści uchwałę ma też przyjąć Zgromadzenie Narodowe Węgier.
Parlamentarzyści obu państw oddają hołd dwóm bohaterom z okazji obchodzonych w tym roku rocznic ich śmierci, a także w związku z przypadającym w tym roku 75-leciem otwarcia, po 17 września 1939 r., węgierskiej granicy przed ponad 120 tysiącami polskich uchodźców wojennych. Henryk Sławik oraz József Antall działając wspólnie ocalili życie ponad pięciu tysiącom Żydów.
Przed przyjęciem uchwały marszałek Senatu Bogdan Borusewicz podkreślał, że przykład Sławika i Antalla pokazuje, iż Polacy i Węgrzy mogą współpracować nawet w trudnej sytuacji politycznej, takiej jak podczas II wojny Światowej.
"Ten przykład jest nam potrzebny w tej chwili, gdy istnieje konieczność wspólnych działań" - mówił Borusewicz, dodając, że ma na myśli sytuację w Europie, związaną z kryzysem na Ukrainie.
"Musimy pamiętać, co nas spotkało po 1945 roku" - mówił Borusewicz. "Dominację mocarstwa, które pozbawiło nas możliwości decydowania o swoich losach" - dodał. Wyraził też nadzieję, że "historia będzie służyła naszej przyszłości".
„Henryk Sławik i József Antall są symbolem bezinteresownej i otwartej na inne narody przyjaźni. Senat Rzeczypospolitej Polskiej pragnie, by to pełne poświęcenia braterstwo czasu wojny stało się wzorem dla Polski i Węgier także w czasach pokoju” – głosi uchwała.
Świadkiem przyjęcia uchwały był wiceprzewodniczący Zgromadzenia Narodowego Węgier János Latorcai, który również zabrał w Senacie głos. "Obowiązkiem nas wszystkich jest wydobycie z mroku zapomnienia i niewiedzy przesłania naszych bohaterów" - powiedział.
„Henryk Sławik i József Antall są symbolem bezinteresownej i otwartej na inne narody przyjaźni. Senat Rzeczypospolitej Polskiej pragnie, by to pełne poświęcenia braterstwo czasu wojny stało się wzorem dla Polski i Węgier także w czasach pokoju” – głosi uchwała.
Przypomina też, że w latach 1939-1944 József Antall senior i Henryk Sławik poświęcili się w sposób heroiczny sprawie uchodźców z Polski napadniętej przez nazistowskie Niemcy i Związek Sowiecki. "Ich heroizm stał się symbolem polsko-węgierskiego braterstwa na rzecz ludzi dotkniętych przez wojnę" – napisano w uzasadnieniu.
Tej samej treści uchwałę ma przyjąć Zgromadzenie Narodowe Węgier. Podczas prac nad uchwałą w parlamencie węgierskim obecna będzie wicemarszałek Senatu Maria Pańczyk-Pozdziej, która również zabierze głos.
József Antall senior był politykiem, wysokiej rangi urzędnikiem państwowym i społecznikiem, doktorem praw, dyrektorem Departamentu ds. Socjalnych i Opieki nad Ubogimi w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Królestwa Węgier, współtwórcą nowoczesnej węgierskiej polityki socjalnej, tak zwanej Normy Egerskiej, współzałożycielem i działaczem agrarnej, antykomunistycznej i antynazistowskiej Niezależnej Partii Drobnych Rolników. W październiku 1939 r. został pełnomocnikiem rządu Królestwa Węgier do spraw uchodźców wojennych.
Henryk Sławik, Ślązak, był politykiem, społecznikiem i dziennikarzem, uczestnikiem trzech powstań, w których walczył o polskość Śląska, członkiem władz niepodległościowej Polskiej Partii Socjalistycznej, posłem do Sejmu Śląskiego, redaktorem naczelnym miejscowej „Gazety Robotniczej” oraz działaczem związkowym. Po wybuchu wojny, w drugiej połowie września 1939 r., przekroczył granicę polsko-węgierską z zamiarem przedostania się do tworzących się we Francji Polskich Sił Zbrojnych.
W październiku 1939 r. los zetknął Henryka Sławika z Józsefem Antallem. Współpraca Józsefa Antalla seniora i Henryka Sławika zaowocowała stworzeniem systemu opieki socjalno-bytowej i kulturalno-oświatowej nad dziesiątkami tysięcy uchodźców polskich. Wspólnie wystawiali fałszywe dokumenty uciekinierom z Polski, organizowali przerzucanie ich na Zachód. Szacuje się, że uratowali życie ponad 5 tysiącom polskich Żydów, w tym wszystkim mieszkańcom sierocińca dla dzieci żydowskich w Vácu.
W marcu 1944 r. József Antall i Henryk Sławik zostali aresztowani przez gestapo. Henryk Sławik został zamordowany 23 sierpnia 1944 r. w obozie koncentracyjnym Mauthausen-Gusen. Jak mówił w środę sprawozdawca projektu uchwały, senator Andrzej Misiołek (PO), Słabik śmiercią zapłacił za to, że całą odpowiedzialność za działalność z Antallem wziął na siebie.
József Antall senior – nazywany przez polskich uchodźców „Ojczulkiem Polaków” – umarł w zapomnieniu 24 lipca 1974 r. w Budapeszcie. Jego syn, József Antall, był pierwszym premierem demokratycznych Węgier.
Sławik i Antall senior pośmiertnie zostali uhonorowani tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata przez izraelski instytut Yad Vashem (1990 r.). W 2010 r. zostali pośmiertnie odznaczeni przez prezydenta RP (Sławik Orderem Orła Białego).(PAP)
pś/ mok/ mow/
