Nowa Huta, Kraków. Pomnik Krzyża Nowohuckiego przed Kościołem Najświętszego Serca Pana Jezusa; widok współczesny. Źródło: Wikipedia Commons
W 60. rocznicę obrony krzyża w Nowej Hucie, krakowski filmowiec Bogumił Godfrejów, który we współpracy z oddziałem IPN przygotowuje film dokumentalny, poszukuje bohaterów i świadków zdarzeń z 27 kwietnia 1960 r. oraz ich rodziny.
"Chodzi o obie strony konfliktu, zarówno demo
70 lat temu ruszyła budowa Nowej Huty
strantów, jak i ludzi związanych z ówczesnymi władzami oraz siłami milicyjnymi" – poinformował w środę Janusz Ślęzak z krakowskiego oddziału IPN.
Szczególnie poszukiwane są osoby pamiętające lub posiadające informacje dotyczące ks. Mieczysława Satory, Władysława Rysia, Jana Kotyza, Józefa Sawy, Tadeusza Górskiego, Leona Króla, Lucjana Motyki, Zbigniewa Skolickiego, bpa Karola Wojtyły, Józefa Krawczyka, Zenona Kliszko, Eugeniusza Muszyńskiego, Wiesława Ciupińskiego, Ludwika Bujnowicza, Stanisława Zgrai, Izydora Szczupackiego, Heleny Majewskiej, Jana Lisa, Tadeusza Miski, Andrzeja Wójcika, Stanisława Wałacha.
Reżyserem filmu jest Bogumił Godfrejów, nominowany w 2001 r. do Oscara za film krótkometrażowy "Męska sprawa". Konsultantem naukowym i współtwórcą scenariusza jest dr Wojciech Paduchowski z Biura Badań Historycznych. Dokumentowi towarzyszyć będzie monografia Paduchowskiego "+Karły+ pod Krzyżem. Nowohucki protest w kwietniu 1960 r." oraz wystawa "Krzyż. Symbol wiary i wolności", przygotowywana przez krakowski IPN i Dom Kultury im. Cypriana K. Norwida w Krakowie.
10 grudnia 1989 r. z Nowej Huty zniknął pomnik Lenina
Na stronie internetowej krakowskiego oddziału IPN zamieszczone zostały zdjęcia z kwietnia 1960 r., być może uczestnicy wydarzeń pod krzyżem i ich świadkowie odnajdą na nich siebie, osoby z rodziny lub znajomych. Kontakt można nawiązać mailowo: bgodfrejow@poczta.onet.pl, wojciech.paduchowski@ipn.gov.pl, obbh.krakow@ipn.gov.pl lub dzwoniąc na numer tel. 12 289 20 70.
PRL-owskie władze chciały, żeby Nowa Huta, wzorcowe miasto socjalizmu, było miastem bez Boga. Po odwilży w 1956 r. obiecały zgodę na budowę w dzielnicy kościoła, ale trzy lata później ją cofnęły. 27 kwietnia 1960 r. na polecenie władz przystąpiono do usunięcia krzyża z działki, na której miała stanąć świątynia. W obronie krzyża wystąpili mieszkańcy.
Po kilkunastu godzinach ulicznych walk protest został stłumiony przez milicję i oddziały ZOMO. Policja użyła wówczas ostrej amunicji. Krzyż został zniszczony, a władze skonfiskowały pieniądze uzbierane przez mieszkańców na budowę kościoła.
Po zajściach zatrzymano 493 osoby. 147 osób aresztowano. Prowadzono 170 dochodzeń. 87 osób sądy skazały na kary od 6 miesięcy do 5 lat więzienia. 119 osób zostało ukaranych przez kolegia ds. wykroczeń grzywnami, a 4 inne - 1-2 miesięcznymi aresztami. Kilkadziesiąt osób zwolniono z pracy.(PAP)
autor: Małgorzata Wosion-Czoba
wos/ wj/
