Mieszkańcy Lublina palą znicze przed Światłem Pamięci Ofiar Komunizmu w Lublinie w ramach obchodów zorganizowanych przez Region Środkowo-Wschodni NSZZ „Solidarność” w 36. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego. 13.12.2017. Fot. PAP/W. Pacewicz
Msze św. w intencji ojczyzny i ofiar stanu wojennego, marsze, składanie kwiatów i zapalanie zniczy zaplanowano w całym kraju w ramach obchodów 38. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego. 13 grudnia prezydent Andrzej Duda wręczy odznaczenia państwowe, a prezes IPN Krzyże Wolności i Solidarności.
Mit „mniejszego zła”
W piątek przypada 38. rocznica wprowadzenia w Polsce stanu wojennego. 13 grudnia 1981 r. o godz. 6 rano Polskie Radio nadało wystąpienie gen. Wojciecha Jaruzelskiego, w którym informował on Polaków o ukonstytuowaniu się Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON) i wprowadzeniu na mocy dekretu Rady Państwa stanu wojennego na terenie całego kraju.
Władze komunistyczne jeszcze 12 grudnia przed północą rozpoczęły zatrzymywanie działaczy opozycji i "Solidarności". W ciągu kilku dni w 49 ośrodkach internowania umieszczono około 5 tys. osób. W ogromnej operacji policyjno-wojskowej użyto w sumie 70 tys. żołnierzy, 30 tys. milicjantów, 1750 czołgów, 1900 wozów bojowych i 9 tys. samochodów.
Pierwsze uroczystości upamiętniające te wydarzenia odbędą się już w nocy z czwartku na piątek w Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie, gdzie spotkają się internowani i więzieni m.in. w areszcie na Mokotowie byli działacze podziemnej "Solidarności".
Stan wojenny
"To jest ważne, tożsamościowe spotkanie dla osób, które walczyły w trudnych latach 80. o wolną Polskę. Ono integruje środowisko dawnego podziemia. Mamy czas, aby ze sobą porozmawiać i powspominać" - powiedział dyrektor muzeum Jacek Pawłowicz.
Dodał, że tego dnia zostaną pokazane "bezcenne pamiątki po najmłodszej ofierze stanu wojennego, niespełna 17-letnim Emilu Barchańskim". "Jego mama Krystyna ofiarowała nam po swoim synu: biurko, szkolne zeszyty, listy, zdjęcia, wiersze, szachy czy koszulkę, w której został wyłowiony z Wisły. Mamy też radio, na którym słuchano w tym domu Radia Wolna Europa. Emilowi Barchańskiemu będzie też poświęcony koncert +Najmłodszy+ w wykonaniu bardów: Pawła Piekarczyka i Leszka Czajkowskiego, który był szkolnym kolegą Emila" – podkreślił dyrektor.
O północy w muzeum zostanie odprawiona również msza św. w intencji ofiar stanu wojennego przez kapelana placówki ks. Tomasza Trzaskę.
W piątek o godz. 12 w Pałacu Prezydenckim prezydent Andrzej Duda wręczy odznaczenia państwowe w 38. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Planowane jest wystąpienie prezydenta.
13 grudnia o godz. 13 w Narodowym Instytucie Kultury i Dziedzictwa Wsi w Warszawie odbędzie się uroczystość wręczenia odznaczeń państwowych – Krzyży Wolności i Solidarności zasłużonym działaczom opozycji antykomunistycznej z lat 1956–1989. W imieniu prezydenta odznaczenia wręczy prezes IPN dr Jarosław Szarek.
Życie codzienne stanu wojennego
IPN zaprasza także na godz. 19 na pl. Piłsudskiego w Warszawie, gdzie odbędzie się wspólna modlitwa w intencji ofiar stanu wojennego, którą poprowadzi ks. infułat Jan Sikorski. Po modlitwie zostanie ułożony krzyż ze zniczy, który upamiętni ofiary stanu wojennego.
W sobotę, 14 grudnia, o godz. 10 w Warszawie Stowarzyszenie Wolnego Słowa zaplanowało uroczystości złożenia wieńców pod murem Aresztu Śledczego w Białołęce w hołdzie dla ofiar stanu wojennego, internowanych i więzionych.
W całym kraju, o godz. 19.30, dla upamiętnienia tragicznych wydarzeń sprzed 38 lat, w oknach polskich domów zapłoną świece. Zainicjowana przez Instytut Pamięci Narodowej kilka lat temu akcja społeczna "Ofiarom stanu wojennego. Zapal Światło Wolności" nawiązuje do gestu, jakim na początku lat osiemdziesiątych Polacy, ale też inni mieszkańcy Wolnego Świata wyrażali sprzeciw wobec brutalnej polityki władz PRL. Aby dać wyraz solidarności z tysiącami internowanych i ich rodzinami, w oknach stawiano symboliczne świeczki.
Nad kolejną edycją akcji społeczno-edukacyjnej – podobne jak w ubiegłych latach – honorowy patronat objął prezydent Andrzej Duda.
O zapalenie 13 grudnia świec – symbolicznych świateł pamięci – w urzędach i budynkach użyteczności publicznej zaapelował w liście do władz państwowych i samorządowych prezes IPN.
IPN zachęca także internautów do zapalenia wirtualnego Światła Wolności na stronie IPN.
Dr Fedyszak-Radziejowska: trauma po stanie wojennym wciąż trwa
W Łodzi na obchody wprowadzenia stanu wojennego zaprasza w piątek Zarząd Regionu Ziemi Łódzkiej NSZZ "Solidarność". Rozpocznie je o godz. 16 msza św. w kościele pw. Najświętszego Imienia Jezus przy ul. Sienkiewicza 60. Po jej zakończeniu nastąpi przemarsz pod "Pomnik-Krzyż", który znajduje się przed kościołem pw. Podwyższenia Św. Krzyża przy ul. Sienkiewicza 38. Tam przewidziano okolicznościowe przemówienia i składanie kwiatów.
Tego samego dnia o godz. 9 rano w XII Liceum Ogólnokształcącym im. Stanisława Wyspiańskiego w Łodzi odbędzie się lekcja historii "Obudziliśmy się 13 grudnia 1981 roku" poświęcona wydarzeniom z początków stanu wojennego. Oprócz uczniów w lekcji mają wziąć udział m.in. uczestnicy tamtych wydarzeń. Po lekcji nastąpi złożenie kwiatów pod Pomnikiem Ofiar Komunizmu w Łodzi, który znajduje się obok szkoły.
Krakowskie obchody rocznicy wprowadzenia stanu wojennego w Polsce rozpoczną się o godzinie 16.30 mszą św. w katedrze na Wawelu. Nabożeństwu w intencji ojczyzny i ofiar stanu wojennego będzie przewodniczył metropolita krakowski abp Marek Jędraszewski. Po mszy uczestnicy przejdą wspólnie pod Krzyż Katyński u stóp Wzgórza Wawelskiego, gdzie złożą kwiaty i zapalą znicze. Organizatorem uroczystości jest małopolska "Solidarność".
W Rzeszowie w piątek wieczorem w kościele farnym odprawiona zostanie msza św. w intencji ojczyzny i ofiar stanu wojennego. Po nabożeństwie m.in. delegacje "Solidarności" złożą wieńce i kwiaty oraz zapalą znicze pod Krzyżem Misyjnym.
Msze św. zaplanowano także w większości miast Podkarpacia, m.in. w Jaśle, Jarosławiu, Krośnie, Lubaczowie, Sanoku i Przemyślu.
Reakcje na stan wojenny - archiwalne nagrania dźwiękowe
W 38. rocznicę wprowadzenia w Polsce stanu wojennego w najważniejszym polskim sanktuarium maryjnym na Jasnej Górze w Częstochowie zostanie odprawiona msza święta w intencji ojczyzny w Kaplicy Matki Bożej.
W czwartek przed Ośrodkiem Kultury Andaluzja w Piekarach Śląskich odsłonięto tablicę upamiętniającą górników tamtejszej kopalni "Andaluzja", którzy w 1981 r. podjęli akcję strajkową w proteście przeciwko bezprawnemu zatrzymaniu działaczy NSZZ "Solidarność" i wprowadzeniu stanu wojennego.
Od czwartku do 14 grudnia 2011 r. w Bielsku-Białej odbędą się wydarzenia upamiętniające 38. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce, zorganizowane m.in. przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach: X Podbeskidzki Konkurs Historyczny "Solidarni", III Gra Miejska "Tropami Solidarności" oraz prelekcje na temat stanu wojennego w Klubach Seniora.
W piątek odbędą się też uroczystości w Zabrzu-Zaborzu, gdzie mieścił się obóz internowania - największy tego typu ośrodek w regionie. Internowano w nim głównie działaczy opozycji ze Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, a także z ówczesnego woj. częstochowskiego. W uroczystości wezmą udział represjonowani w stanie wojennym działacze "Solidarności", w tym internowani w obozie w Zabrzu oraz reprezentanci władz śląsko-dąbrowskiej "S" i władz samorządowych Zabrza.
Dr Lasota: jesteśmy na początku drogi pokazywania czym był stan wojenny
W kościele pw. św. Jadwigi Śląskiej w Zabrzu odprawiona zostanie uroczysta msza święta w intencji internowanych w stanie wojennym. Po mszy, około godz. 13.00, nastąpi uroczyste odsłonięcie nowej tablicy poświęconej pamięci internowanych. "Stara tablica wykonana z tworzywa sztucznego nie była odporna na zmienne warunki atmosferyczne i stała się już mało czytelna. Nowa jest z marmuru i powinna przetrwać znacznie dłużej" - wyjaśnia szef Stowarzyszenia Represjonowanych w Stanie Wojennym Regionu Śląsko-Dąbrowskiego Eugeniusz Karasiński.
W Lublinie obchody wprowadzenia stanu wojennego organizuje NSZZ Solidarność. W piątek na Placu Litewskim w centrum miasta zapalone znicze ustawione zostaną w kształt krzyża. W Kościele pobrygidkowskim zaplanowano Koncert Pieśni Niepokornej, w hołdzie osobom internowanym i represjonowanym w stanie wojennym. Po koncercie odprawiona zostanie msza święta, po której uczestnicy uroczystości przemaszerują pod pomnik bł. ks. Jerzego Popiełuszki, gdzie złożone zostaną kwiaty. W niedzielę natomiast w Tarnogrodzie (Lubelskie) złożone zostaną kwiaty i wieńce przy grobie Józefa Gizy, który zginął podczas pacyfikacji kopalni Wujek.
W piątek przed południem w Białymstoku, w Podlaskim Urzędzie Wojewódzkim młodzież ze szkoły podstawowej nr 11 przedstawi program słowno-muzyczny "Wolność - to nie cel lecz szansa". Spotkanie, którego celem - jak podają organizatorzy - jest uczczenie ofiar reżimu komunistycznego organizuje białostocki oddział Instytutu Pamięci Narodowej i regionalna NSZZ Solidarność. Wieczorem w Białymstoku Solidarność oraz Klub Więzionych Internowanych i Represjonowanych zapraszają na mszę do kościoła Św. Rucha, a po mszy zaplanowano przejście pod tablicę upamiętniającą ofiary stanu wojennego, gdzie zostaną złożone kwiaty i zapalone znicze.
We Wrocławiu w piątek odbędzie się mszą święta w intencji ofiar stanu wojennego w Katedrze św. Jana Chrzciciela na Ostrowi Tumskim. Wieczorem zaś ulicami stolicy Dolnego Śląska ma przejść marsz pod hasłem "Uczczenie ofiar stanu wojennego z 13 XII 1981".
Sondaż: ponad połowa ankietowanych nie potrafi podać daty stanu wojennego
W Płocku (Mazowieckie) w kościele św. Stanisława Kostki odprawiona zostanie w piątek wieczorem msza święta w intencji ofiar stanu wojennego oraz członków związku zawodowego "Solidarność". Po mszy przy pobliskim pomniku Protestów Robotniczych i ks. Jerzego Popiełuszki złożone zostaną kwiaty. Uroczystości upamiętniające ofiary stanu wojennego w 38. rocznicę jego ogłoszenia organizuje Zarząd Regionu Płockiego NSZZ "Solidarność".
W Poznaniu obchody 38. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego rozpoczną się o godz. 12 od złożenia kwiatów przed pomnikiem bł. ks. Jerzego Popiełuszki. Następnie przedstawiciele Solidarności złożą wiązanki w miejscach upamiętniających poznańskie ofiary stanu wojennego.
Główne uroczystości rozpocznie msza św. w intencji ofiar stanu wojennego, która zostanie odprawiona o godz. 17 w kościele oo. Dominikanów przy ul. Kościuszki. Po mszy zaplanowano wspólne składanie kwiatów pod tablicą upamiętniającą ofiary stanu wojennego. O godz. 18. rozpoczną się uroczystości przed Pomnikiem Poznańskiego Czerwca 1956 r., w czasie których oprócz składania kwiatów przewidziano wystąpienie m.in. przewodniczącego wielkopolskiego regionu NSZZ Solidarność Jarosława Lange.
W Szczecinie w rocznicę wprowadzenia stanu wojennego członkowie zarządu regionu "Solidarności" Pomorza Zachodniego złożą kwiaty pod bramą stoczni szczecińskiej. Stamtąd delegacja przejedzie na pl. Grunwaldzki, gdzie pod tablicą upamiętniającą ofiary komunizmu również złoży wiązankę kwiatów.
Trójmiejskie uroczystości poświęcone wprowadzeniu stanu wojennego odbywają się razem z wydarzeniami Grudnia '70. W piątek w Gdańsku o godz. 12 na Placu Solidarności złożone zostaną kwiaty i zapalone zniczy pod tablicą upamiętniająca ofiary stanu wojennego na Wybrzeżu oraz odsłonięcie wystawy-tablic poświęconych: Antoniemu Browarczykowi, Piotrowi Sadowskiemu, Wacławowi Kamińskiemu, Janowi Samsonowiczowi (org. Zarząd Regionu Gdańskiego NSZZ "S", IPN – Oddział w Gdańsku, Stowarzyszenie Godność).
Pacyfikacja niepokornej stoczni
Ok. godz. 17 odbędzie się zapalanie zniczy pod tablicą Ofiar stanu wojennego na Placu Solidarności. Ok. godz. 18 złożone zostaną kwiaty i zapalone zniczy pod pomnikiem upamiętniającym śmierć Antoniego Browarczyka (zamordowany kibic Lechii Gdańsk). Następnie o godz. 18.30 odbędzie się msza św. w Kościele p.w. Św. Brygidy w intencji ofiar stanu wojennego.
Ok. godz. 20 w Muzeum II Wojny Światowej (org. Federacja Młodzieży Walczącej, Stowarzyszenie Godność) zaplanowano debatę pt. "Działalność opozycyjna młodzieży od stanu wojennego do końca lat osiemdziesiątych".
Uczniowie gdyńskich szkół będą mogli wziąć udział w piątek (dwie tury: godz. 10.30 i 12.30) w grze miejskiej "Gdynia 1970", poprowadzi ją Bartosz Januszewski.
Z kolei w Gdyni o godz. 18 w kościele oo. Redemptorystów odbędzie się msza św. w rocznicę wprowadzenia stanu wojennego, następnie zaplanowano przejście pod pomnik Ofiar Komunizmu przy ul. Pułaskiego i złożenie kwiatów; uroczystości organizują Zarząd Regionu Gdańskiego – Oddział NSZZ "Solidarność" w Gdyni i Urząd Miasta w Gdyni.
W 38. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Kielcach piątkowe uroczystości rozpoczną się o godz. 10 złożeniem kwiatów pod tablicą okolicznościową na Areszcie Śledczym. O godz. 18 w Bazylice Katedralnej rozpocznie się uroczysta msza święta, której przewodniczył będzie biskup kielecki Jan Piotrowski. Po nabożeństwie nastąpi złożenie kwiatów przed pomnikiem ks. Jerzego Popiełuszki.
Ośrodek Myśli patriotycznej i Obywatelskiej w rocznicę stanu wojennego przygotował w Kielcach rekonstrukcję wydarzeń sprzed 38 lat. Organizatorzy chcą przybliżyć współczesnym Polakom czym był stan wojenny, jakie represje, zakazy i nakazy ograniczające prawa człowieka wprowadziła władza PRL, jak wyglądało życie codzienne zwykłych mieszkańców, jak społeczeństwo przeciwstawiało się władzy oraz jakie były formy oporu. W tej lekcji historii weźmie udział ponad 250 uczniów z kieleckich szkół.
Kaliskie uroczystości upamiętniające tragiczne wydarzenia wprowadzenia stanu wojennego w Polsce rozpoczną się o godz. 8. Władze miasta oraz przedstawiciele Zarządu Regionu NSZZ Solidarność Wielkopolska Południowa złożą kwiaty i zapalą znicze pod tablicą pamiątkową na budynku byłego Zakładu Karnego w Kaliszu przy ul. Łódzkiej. Na godz. 17 zaplanowano mszę św. w intencji Ojczyzny i ofiar stanu wojennego w Sanktuarium Serca Jezusa Miłosiernego. Po mszy delegacje zapalą znicze przy pamiątkowych tablicach w Ogrójcu.
Z okazji 38. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego, w piątek o godz. 17 przy bramie głównej Zakładu Karnego w Gorzowie Wielkopolskim nastąpi odsłonięcie i poświęcenie tablicy upamiętniającej internowanych w stanie wojennym. Po tej uroczystości o godz. 18 w kościele pw. Józefa Rzemieślnika w pobliskim Wawrowie odbędzie się msza święta pod przewodnictwem biskupa zielonogórsko-gorzowskiego Tadeusza Lityńskiego.
(PAP)
autor: Katarzyna Krzykowska
ksi/ res/ mb/ pdo/ kyc/ kow/ ren/ lun/ rgr/ jaw/ bak/ szk/ maj/ mss/ mmd/ itm/
