1 Dywizja Pancerna. Od lewej: płk. dypl. Kazimierz Dworak, gen. Stanisław Maczek, rtm. T. Wysocki. Scarborough, 07.1944. Źródło: NAC
Władze Edynburga zdecydowały o lokalizacji nowego pomnika upamiętniającego bohatera drugiej wojny światowej generała Stanisława Maczka i polskich żołnierzy, którzy osiedlili się w Szkocji. Monument stanie na dziedzińcu rady miasta na słynnej Królewskiej Mili.
Zaprojektowana przez polskiego artystę Bronisława Krzysztofa rzeźba z brązu - przedstawiająca Maczka siedzącego na ławce - zostanie sfinansowana ze zbiórki publicznej, którą można wesprzeć m.in. przez stronę www.paypal.me/generalmaczek. Dotychczas zebrano nieco ponad połowę wymaganej kwoty - ok. 50 tys. z 85 tys. funtów.
Jedna z powierniczek fundacji odpowiedzialnej za projekt Katie Fraser poinformowała w przesłanym PAP oświadczeniu dla mediów, że "jest bardzo wdzięczna wszystkim za dotychczas udzielone wsparcie". Podkreśliła, że liczy na to, że pomnik stanie "jeszcze za życia niektórych z mężczyzn, których chcemy uhonorować".
Rzeźba stanie na Królewskiej Mili w centrum Edynburga, w pobliżu głazu pamięci, gdzie w listopadzie składane są wieńce upamiętniające wszystkich weteranów, którzy walczyli za wolność Wielkiej Brytanii.
Gen. Stanisław Maczek w latach 1945-1947 dowodził I Korpusem Polskim w Szkocji. Jego żołnierze zasłynęli m.in. skutecznością w bitwie pod Falaise, a także brali udział w operacji D-Day i wyzwalali miasta we Francji, Belgii i Holandii.
W 1946 roku decyzją Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej Maczek został pozbawiony polskiego obywatelstwa. Decyzja ta została uchylona ostatecznie w 1989 roku, a następnie prezydent Lech Wałęsa przyznał mu najwyższe polskie odznaczenie, Order Orła Białego.
Po demobilizacji Maczek osiadł w Edynburgu. Z racji braku statusu weterana nie miał prawa do świadczeń rządowych i podejmował się różnych prac. Był m.in. barmanem w edynburskim hotelu. Zmarł w Edynburgu 11 grudnia 1994 roku w wieku 102 lat. Pochowany został na cmentarzu żołnierzy polskich w holenderskiej Bredzie - mieście, którego został wcześniej honorowym obywatelem.
W trakcie drugiej wojny światowej w Szkocji stacjonowało ok. 20-25 tys. polskich żołnierzy. Większość z nich pozostała tam także po zakończeniu walk.
Od 2015 roku w Edynburgu stoi pomnik Misia Wojtka, syryjskiego niedźwiedzia, który był adoptowany przez polskich żołnierzy pod dowództwem gen. Władysława Andersa, a po wojnie zamieszkał w edynburskim zoo.
Polacy są obecnie największą mniejszością narodową w Szkocji. Według ostatnich szacunków mieszka ich tam ponad 100 tys.
Z Londynu Jakub Krupa (PAP)
jakr/ mobr/ mc/
