Film Szymona Mahlera z 1932 r. opowiadający o Krośnie i żyjącej w nim jego rodzinie jest najstarszym zapisem filmowym tego miasta. Obraz w poniedziałek został zaprezentowany w Krośnie podczas obchodów Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holocaustu.
Na Podkarpaciu uroczystości z tej okazji w tym tygodniu zaplanowano także w Rzeszowie, Jarosławiu oraz Kolbuszowej i Lubaczowie.
"15-minutowy film Mahlera opowiada o ważniejszych miejscach i zabytkach ówczesnego Krosna oraz pokazuje rodzinę autora. Możemy m.in. obejrzeć przygotowania do odsłonięcia pomnika Ignacego Łukasiewicza, kupców handlujących na krośnieńskim rynku, czy zabytkowy, średniowieczny kościół farny" – powiedziała Katarzyna Nowak z Muzeum Podkarpackiego w Krośnie.
Film muzeum przekazali potomkowie autora. "Mahler był synem miejscowego rzeźnika; w 1912 r. wyjechał do Nowego Jorku. 20 lat później odwiedził rodzinne miasta. Było to jego ostatnie spotkanie z rodziną. Większość utrwalonych przez niego na taśmie filmowej krewnych zginęła podczas II wojny światowej" – przypomniała Nowak.
W poniedziałek na jednym z budynków przy ul. Franciszkańskiej odsłonięto też tablicę poświeconą "pamięci żydowskich mieszkańców Krosna i okolic zamordowanych przez Niemców w czasie II wojny światowej". Jej treść wykonano w językach polskim, hebrajskim i angielskim.
Ulica Franciszkańska leżała na terenie utworzonego przez Niemców w 1942 r. getta. Tablice odsłonili m.in. prezydent miasta Piotr Przytocki i wnuczka przedwojennego radnego Krosna Abrahama Munza – Margalit Goldstein. "Upamiętniając miejsce, gdzie było getto chcemy przypomnieć ten smutny czas. Chcemy, aby młode pokolenie pamiętało tamte straszne czasy" – powiedział prezydent Przytocki.
W Krośnie getto powstało w lecie 1942 r.; istniało do grudnia tego roku. Po likwidacji część jego mieszkańców wywieziono do getta w Rzeszowie, a pozostali trafili do obozu zagłady w Bełżcu.
Podczas wygłoszonego w poniedziałek w Krośnie wykładu dr Elżbieta Rączy z rzeszowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej przypomniała, że ok. 40 mieszkańców miasta lub pobliskich miejscowości ukrywało ponad 60 Żydów; 12 Polaków, którzy nieśli pomoc uhonorowano medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Według historyków, w czasie okupacji niemieckiej co najmniej 1600 Polaków z terenu obecnego woj. podkarpackiego ukrywało ok. 2900 Żydów. Niemcy zamordowali tam ok. 200 Polaków ratujących Żydów.
Wczesnym wieczorem relacje krośnieńskich Żydów ocalonych z Holocaustu czytali licealiści. Obchody zakończył koncert muzyki żydowskiej. Ich organizatorami byli m.in. samorząd Krosna, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w tym mieście, oddział IPN w Rzeszowie, Muzeum Podkarpackie i Muzeum Rzemiosła.
W regionie we wtorek obchody przypominające ofiary Holocaustu odbędą się w Rzeszowie, w środę w Jarosławiu, a w czwartek w Kolbuszowej i Lubaczowie.(PAP)
kyc/ dym/
