Por. Zdzisław Rachtan „Halny”. Źródło: IPN
Ławeczka Zdzisława Rachtana ps. „Halny”, żołnierza zgrupowania partyzanckiego Jana Piwnika „Ponurego”, który po II wojnie światowej zabiegał o pamięć o żołnierzach Armii Krajowej, zostanie odsłonięta w sobotę w Starachowicach.
Autorem ławeczki jest krakowski artysta, prof. Akademii Sztuk Pięknych, Karol Badyna. Rzeźba stanie na skwerze przy ul. Armii Krajowej, który od dwóch lat nosi imię „Halnego”. Rachtan w 2012 r. został honorowym obywatelem Starachowic.
„Ławeczka +Halnego+” powstała m. in. dzięki składkom społecznym, z inicjatywy Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich Armii Krajowej „Ponury”- „Nurt” – organizacji, której Rachtan przez wiele lat szefował.
Jak wyjaśnił prezes organizacji Rafał Obarzanek, chodzi o uczczenie „bardzo skromnego” człowieka, który swoje życie poświecił na „budowaniu atmosfery pozytywnej historii wokół AK”. „Nie chcieliśmy robić żadnego pomnika, bo on bardzo tego nie lubił. Po wojnie prezes miał kilka możliwości odznaczeń wyższych stopniem. Zawsze mówił, że był +porucznikiem czasów wojny+ i on po wojnie innych stopni nie oczekuje” - podkreślił Obarzanek.
Rzeźba nawiązuje do ławki na Wykusie - polanie w Puszczy Świętokrzyskiej, gdzie podczas II wojny światowej stacjonowały formacje leśnych - na której Rachtan chętnie siadał, obserwując młodych ludzi, którzy przybywali w to miejsce.
W przedsięwzięcie zaangażował się Instytut Pamięci Narodowej, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz samorząd Starachowic.
Jak mówił Rafał Obarzanek, chodzi o uczczenie „bardzo skromnego” człowieka, który swoje życie poświecił na „budowaniu atmosfery pozytywnej historii wokół AK”. „Nie chcieliśmy robić żadnego pomnika, bo on bardzo tego nie lubił. Po wojnie prezes miał kilka możliwości odznaczeń wyższych stopniem. Zawsze mówił, że był +porucznikiem czasów wojny+ i on po wojnie innych stopni nie oczekuje” - podkreślił.
Odsłonięcie ławeczki poprzedzą doroczne uroczystości grupujące na Wykusie partyzantów, policjantów i harcerzy, podczas obchodów rocznicy śmierci „Ponurego”.
Zdzisław Rachtan urodził się w 1924 r. w Starachowicach-Wierzbniku. Po wybuchu II wojny światowej, w 1940 r. zaangażował się w konspirację w szeregach Narodowej Organizacji Wojskowej pod pseudonimem „Halny”. Działał pod dowództwem legendarnego szefa Kedywu Okręgu Radomsko-Kieleckiego AK, mjra Jana Piwnika ps. „Ponury”.
Rachtan przeszedł cały szlak bojowy Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury”. Z częścią oddziału por. Eugeniusza Kaszyńskiego „Nurta”, przekształconą później w I batalion 2. pułku piechoty Legionów AK, również przeszedł cały szlak bojowy.
Po demobilizacji przedarł się w rejon Starachowic, gdzie w 1945 r. ożenił się z łączniczką NOW-AK Krystyną Witebską. Obawiając się aresztowania przeprowadzili się do Torunia, gdzie zdał maturę i zaczął studiować na Wydziale Prawno-Ekonomicznym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. W związku z zainteresowaniem lokalnego UB wyjechał do Warszawy, gdzie ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Później pracował w Spółdzielczym Biurze Turystycznym, aż do zwolnienia podczas stanu wojennego.
Rachtan należał do pomysłodawców powstania odsłoniętej w 1957 r. kapliczki Matki Boskiej Bolesnej na Wykusie, jednego z pierwszych pomników poświęconych AK. Ta inicjatywa pomogła „Halnemu” we współorganizowaniu środowiska kombatanckiego niezależnego od ZBoWiD-u. Z czasem został szefem Środowiska Świętokrzyskich Zgrupowań Partyzanckich AK „Ponury-Nurt”.
Był również organizatorem, odbywających się w czerwcu na Wykusie „koncentracji”, spotkań weteranów AK, a od końca lat 70. - także przedstawicieli opozycji demokratycznej.
Dzięki jego staraniom w 1984 r. na rynku w Wąchocku odsłonięto pierwszy w powojennej Polsce pomnika mjra Piwnika, a trzy lata później kiedy udało się sprowadzić z cmentarza w Wawiórce na Wileńszczyźnie prochy „Ponurego”, „Halny” współorganizował trwające trzy dni uroczystości pogrzebowe.
Rachtan należał też do komitetu uczczenia gen. Stefana Roweckiego „Grota” i jego żołnierzy, dzięki którego staraniom imieniem generała nazwano jeden z warszawskich mostów, a drogę łącząca dwa brzegi - aleją Armii Krajowej.
„Halny” współtworzył Światowy Związek Żołnierzy AK, przewodniczył też Kapitule Policyjnej Honorowej Odznaki Zasługi im. Jana Piwnika „Ponurego”.
Zdzisław Rachtan zmarł w Warszawie 26 stycznia 2014 r. Spoczął na Wojskowych Powązkach. Został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. (PAP)
ban/ agz/
