Gen. Edward Rowny. Fot. PAP/z archiwum Marka Walickiego
Rodzina, przyjaciele, przedstawiciele Polonii, korpusu dyplomatycznego i oficerskiego pożegnali w sobotę gen. Edwarda Rowny'ego - doradcę i negocjatora rozbrojeniowego pięciu prezydentów USA. Gen. Rowny zmarł w Waszyngtonie 17 grudnia ub. roku w wieku 100 lat.
Podczas ceremonii pożegnania, zorganizowanej na przedmieściach Waszyngtonu, na życzenie wyrażone przez gen. Rowny'ego w jego ostatniej woli, kadeci z Akademii Wojskowej w West Point odśpiewali hymn tej uczelni. Był wśród nich kadet z Polski, przebywający w West Point w ramach 4-letniego programu wymiany zorganizowanego z inicjatywy gen. Rowny'ego
Edward Rowny urodził się w Baltimore, w stanie Maryland, 3 kwietnia 1917 roku. Jego ojciec był emigrantem z Polski. Z historią i kulturą Polski, w tym z karierą polityczną i artystyczną Ignacego Paderewskiego, zaznajomiła młodego Eda jego babcia ze strony matki.
W młodości niezatarte wrażenie wywarł na nim pogrzeb Ignacego Paderewskiego w 1941 r. Po 41 latach, w roku 1992, gen. Rowny odegrał kluczową rolę w sprowadzeniu prochów pierwszego premiera odrodzonej Polski do Kraju. Stworzył też fundusz stypendialny imienia Ignacego Paderewskiego dla polskiej młodzieży pragnącej studiować za granicą.
Rowny ukończył studia w dziedzinie inżynierii w Akademii Wojskowej w West Point oraz w dziedzinie stosunków miedzynarodowych na Uniwersytecie Yale. Tytuł doktora stosunków międzynarodowych otrzymał na Uniwersytecie Amerykańskim (American University) w Waszyngtonie.
Podczas II wojny światowej Rowny dowodził był dowódcą piechoty, m. in. na froncie włoskim. Brał też udział w wojnie koreańskiej i w wojnie w Wietnamie.
Rowny był pomysłodawcą zastosowania śmigłowców, dawniej stosowanych wyłącznie jako środek transportu, jako maszyn bojowych. Z tego powodu, w nawiązaniu do dokonań innego wielkiego Polaka Kazimierz Pułaskiego, „ojca amerykańskiej kawalerii” , gen. Rowny bywa nazywany ojcem „amerykańskiej kawalerii powietrznej”.
W Białym Domu za prezydentów Richarda Nixona, Geralda Forda i Jimmy’ego Cartera, gen. Rowny był reprezentantem Stanów Zjednoczonych w negocjacjach rozbrojeniowych ze Związkiem Sowieckim.
Negocjacje te zaowocowały podpisaniem w roku 1972 porozumienia o redukcji pocisków balistycznych ABM.
W 1979 r. Rowny zrezygnował z funkcji głównego negocjatora w proteście przeciw podpisaniu przez Jimmy’ego Cartera, prezydenta z Partii Demokratycznej, układu o redukcji zbrojeń strategicznych SALT II. Uważał bowiem, że układ ten ten osłabi obronność USA.
Rowny wrócił do roli negocjatora rozbrojeniowego w czasach rządów w Białym Domu republikańskiego prezydenta Ronalda Reagana (1981-1989). W randze ambasadora był negocjatorem układu START, a po wyborze Reagana na drugą kadencję został mianowany specjalnym reprezentantem USA w negocjacjach rozbrojeniowych.
Po przejściu na emeryturę gen. Rowny był jednym z założycieli organizacji i pierwszym prezesem Amerykańsko-Polskiej Rady Doradczej (American Polish Advisory Council- APAC). Założył też fundację, której celem jest ochrona fortyfikacji zaprojektowanych przez generała Tadeusza Kościuszkę podczas wojny o niepodległość USA.
W kwietniu ub. roku podczas obchodów 100. rocznicy jego urodzin, gen. Rowny za swoje zasługi dla Polski został udekorowany Krzyżem Wielkim Orderu Zasługi RP. Ówczesny wicepremier i minister rozwoju Mateusz Morawiecki osobiście złożył wtedy życzenia urodzinowe sędziwemu solenizantowi w imieniu władz polskich.
Zwłoki gen. Edwarda Rowny'ego zostaną pochowane na Cmentarzu Narodowym w Arlington 13 marca br.
Z Waszyngtonu Tadeusz Zachurski (PAP)
tzach/ jm/
