Opactwo Cysterskie w Wąchocku. Fot. PAP/M. Walczak
Wąchock i Koprzywnica - to dwa świętokrzyskie miasteczka, które swój rozwój zawdzięczały erygowanym na ich terenie pod koniec XII w. opactwom cystersów. To mnisi wprowadzali w ich okolicach nowoczesne techniki uprawy ziemi i tworzyli zakłady rzemieślnicze.
Cystersi do dziś zajmują wąchockie opactwo, a w Koprzywnicy śladem ich obecności jest zespół poklasztorny.
Zakon został sprowadzony do Polski z Francji, w ramach ruchu odnowy życia monastycznego. Cysterska dewiza brzmi: ora et labora, czyli módl się i pracuj. Mnisi szerzyli ascezę i krzewili wysoką kulturę rolną stosowaną w Europie zachodniej.
Opactwo w Wąchocku ufundowano w 1179 r. Klasztor został zbudowany na przełomie XII i XIII wieku i jest jednym z przykładów najpiękniejszej architektury romańskiej Polsce - najlepiej zachowanym.
„Nasze opactwo od wieków było bardzo ważnym punktem religijnym oraz gospodarczym na północnej mapie regionu. Można powiedzieć, że wąchoccy cystersi konkurowali z benedyktynami z pobliskiego Świętego Krzyża, a do XVII placówki miały równorzędne znaczenie" - powiedział PAP wiceburmistrz Wąchocka Sebastian Staniszewski, który pełni także funkcję przewodniczącego Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Gmin Cysterskich.
Cystersi poza uprawianiem roli, rozwijali rzemiosło. Zakładali młyny, warsztaty tkackie, cegielnie, kamieniołomy. Byli też pionierami hutnictwa żelaza. Zbudowali piec odlewniczy do wytopu blach ołowianych, którymi kryto obiekty opactwa. Wprowadzili hodowle warzyw i ziół, produkowali piwo i zajmowali się handlem. W ten sposób - oceniają historycy - dali początek późniejszemu ośrodkowi gospodarczemu, jaki rozwinął się wzdłuż miejscowej rzeki Kamiennej.
Cystersi poza uprawianiem roli, rozwijali rzemiosło. Zakładali młyny, warsztaty tkackie, cegielnie, kamieniołomy. Byli też pionierami hutnictwa żelaza. Zbudowali piec odlewniczy do wytopu blach ołowianych, którymi kryto obiekty opactwa. Wprowadzili hodowle warzyw i ziół, produkowali piwo i zajmowali się handlem. W ten sposób - oceniają historycy - dali początek późniejszemu ośrodkowi gospodarczemu, jaki rozwinął się wzdłuż miejscowej rzeki Kamiennej.
Kapitularz opactwa to jedno z nielicznych, idealnie ocalałych wnętrz architektury późnoromańskiej w Polsce. „To ewenement w skali kontynentu, stąd Wąchock jest bardzo ważnym miejscem na Szlaku Cysterskim, powołanym decyzją Rady Europy w 1998 roku" - podkreślił Staniszewski.
Opactwo rocznie odwiedza ponad 20 tys. turystów. W ostatnich latach zakonnicy zorganizowali tu miejsca noclegowe, a w Domu Opata otworzyli kawiarnię, gdzie można spróbować m.in. pierogów mnicha. Gościom udostępniane są także klasztorne ogrody.
Kupując specjalny bilet do zwiedzania opactwa, można też obejrzeć znajdujące się w pobliskich Starachowicach Muzeum Przyrody i Techniki - zajmuje ono teren XIX-wiecznego zakładu wielkopiecowego.
Wąchock leży 160 km na północ od Krakowa. Można tam dojechać koleją, przesiadając się w Kielcach do składu pociągu regionalnego, jadącego do Ostrowca Świętokrzyskiego lub do busa, jadącego do Starachowic.
Także leżąca pod Sandomierzem Koprzywnica czasy swojej największej świetności zawdzięcza cystersom, którzy przyjechali tu w 1185 r. Warunki przyrodnicze okolicy - żyzne gleby i dobry dostęp do wody - sprzyjały gospodarowaniu. Tutejsi cystersi byli gospodarzami m. in. folwarków i młynów. Klasztor posiadał też bogato wyposażoną bibliotekę - w momencie kasaty zakonu w 1819 r. liczyła ponad 2,5 tys. książek.
Dziś w zespole poklasztornym swoją siedzibą ma parafia św. Floriana. W kościele można podziwiać nie tylko unikatową architekturę z XIII w., ale także gotyckie malowidła z XV w. Znajduje się tu także kaplica z relikwiami św. Walentego - patrona zakochanych.
W pobliżu dawnego opactwa rozpoczyna się ośmiokilometrowy szlak pątniczy, w kierunku lokalnego sanktuarium maryjnego w Sulisławicach.
Malowniczy pod względem krajobrazowym i przyrodniczym, przebiegający częściowo przez las szlak, jest od kilku lat także oznakowaną trasą rowerową, z której korzystają turyści. Na trasie znalazły się miejsca do wypoczynku. Wzdłuż szlaku ustawiono drewniane rzeźby, przedstawiające postaci historyczne i świętych związanych ziemią koprzywnicką.
Koprzywnica znajduje się ok. 150 km na wschód od Krakowa, przy drodze krajowej nr 79 w kierunku Warszawy, tuż pod Sandomierzem - siedzibie diecezji, która będzie gościła u siebie uczestników Światowych Dni Młodzieży w 2016 r.(PAP)
ban/ mow/
