Dom Książki Uniwersus na rogu ulic Gagarina i Belwederskiej w Warszawie, 1983 r. Fot. PAP/Longin Wawrynkiewicz
Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków wpisał do rejestru zabytków uważany za ikonę warszawskiego brutalizmu budynek dawnego Centralnego Domu Handlowego Dom Książki „Universus” przy ul. Belwederskiej 20/22.
Dawny Centralny Dom Handlowy Dom Książki „Universus” jest przykładem nurtu powojennego modernizmu.
Budynek uznawany jest za jedno z największych osiągnięć projektowych architekta Leszka Sołonowicza obok takich realizacji jak warszawski hotel Victoria czy Studencki Dom Kultury „Stodoła”.
Konserwator zaznaczył, że wysoką wartość artystyczną realizacji dostrzeżono już na etapie projektowym (nagroda „Sześcian roku” 1975) oraz po oddaniu do użytku – nagroda za najlepszy obiekt roku 1980 „Mister Warszawy”.
Jako stosunkowa późna realizacja (1980) „Universus” uznawany jest za jedną z ostatnich tak znaczących budowli na terenie Warszawy utrzymanych w duchu modernizmu (rygoryzm podziałów geometrycznych) oraz jeden z nielicznych przykładów polskiej interpretacji brutalizmu (monumentalizm bryły, surowość formy, świadomy antyestetyzm)” - wyjaśnił konserwator.
Podkreślił, że obiekt stanowi dzieło zamkniętej epoki zarówno pod kątem rozwiązań stylistycznych (powojennym modernizm), jak również historycznym (budownictwo usługowe epoki socjalizmu).
"Emilia: meble, muzeum, modernizm"
Budynek został wzniesiony w latach 1975-1980. Projekt z 1975 r. zakładał wykorzystanie obiektu na ekspozycję osiągnięć radzieckiej myśli technicznej. Miał to być trzeci w tej okolicy obiekt we władaniu ZSRR, po ambasadzie i biurze radcy handlowego. Wzniesiono go po wyburzeniu ciekawego architektonicznie dziewiętnastowiecznego domu opieki, z ogólnie dostępną kaplicą.
Stanąć miał przy skrzyżowaniu ul. Świętokrzyskiej i al. Jana Pawła II (wówczas Marchlewskiego), w sąsiedztwie pawilonu meblowego „Emilia”.
Kolejny projekt, już z przeznaczeniem na Dom Książki, dotyczył lokalizacji przy skrzyżowaniu ul. Belwederskiej i Gagarina. Wykonany został przez Miejskie Biuro Projektów „Progrim”, wybór miejsca budowy zatwierdzono decyzją z końca 1974 r.
Realizacja projektu rozpoczęła się w 1975 r., największy w kraju lokal Domu Książki otwarto 16 stycznnia 1981 r.
Dom Handlowy pełnił swoją funkcję do lat 90. XX w. Wraz z likwidacją przedsiębiorstwa Dom Książki zakupiony został przez firmę prywatną. Od lat 90. XX w. na potrzeby nowych najemców przeprowadzono szereg adaptacji i modernizacji. Obecnie w budynku znajduje się zespół studiów postprodukcji dźwięku i obrazu. (PAP)
mas/ wj/
