Unijny projekt zagospodarowania niszczejącej unikatowej wieży ciśnień w Zabrzu przeprowadzi tamtejsze Muzeum Górnictwa Węglowego. Po rewitalizacji planowanej do końca 2019 r. znajdować ma się tam m.in. wystawa o węglu, prowadzona ma być też działalność społeczna i naukowa.
Muzeum zdobyło właśnie na warty 34,1 mln zł projekt 23,6 mln zł dofinansowania w konkursie dotyczącym rewitalizacji obszarów zdegradowanych w centralnej części woj. śląskiego. Jak mówił podczas czwartkowej konferencji prasowej w Zabrzu dyrektor Muzeum Bartłomiej Szewczyk, dzięki niemu uratuje jedną z największych i najbardziej charakterystycznych wież ciśnień w regionie.
Stojąca na wzniesieniu przy ul. Zamoyskiego, zbudowana w 1909 r. na planie ośmiokąta wieża ma 46 m wysokości i 23 m średnicy. Specjaliści określają jej ekspresjonistyczną stylistykę jako "osadzoną w nurcie Verksbundu". Obiekt wyróżnia konstrukcja - u podstawy, między podtrzymującymi zbiornik ośmioma filarami, mieszczą się trzy kondygnacje z pomieszczeniami. Ceglana budowla w poprzednich latach nie była używana i niszczała. Ostatni właściciel zabezpieczył ją i uprzątnął teren.
Jak wspominała w czwartek prezydent miasta Małgorzata Mańka-Szulik, uratowanie tej ulubionej w Zabrzu i będącej jednym z jego symboli wieży, wydawało się w pewnym momencie być już nieosiągalne. Muzeum przy pomocy miasta przygotowało ostatecznie projekt – uzgodniony z Lokalnym Programem Rewitalizacji Obszarów Miejskich Miasta Zabrze – wykupując pod tym kątem wieżę, która po decyzji o dofinansowaniu będzie mogła uzupełnić muzealny kompleks.
Dyrektor Szewczyk relacjonował, że wieża okazuje się być w dobrym stanie technicznym w części konstrukcyjnej, wymaga natomiast obszernych prac zabezpieczających i adaptacyjnych. Wstępnie ich zakres określa tzw. program funkcjonalno-użytkowy, przygotowany pod kątem unijnego projektu.
Aby unijny projekt spełniał założenia rewitalizacji, obok funkcji związanych z celami muzealno-naukowymi, zakłada przedsięwzięcia związane z szeroko rozumianą rewitalizacją społeczną. Pomyślano je tak, aby nawiązywały do działalności placówki. To dlatego np. Centrum Żywego Rzemiosła, które powstać ma w piwnicach wieży, ma odtwarzać tradycyjne zanikające zawody rzemieślnicze związane ze śląską tradycją, a jego pracę i produkty będzie można wykorzystywać w działalności Muzeum.
Na parterze, obok kasy i sklepiku, funkcjonować ma Centrum Aktywizacji Społeczno-Zawodowej i przestrzeń wystawiennicza (m.in. z historią i prezentacją działania wieży ciśnień). Na pierwszym piętrze zaplanowano Centrum Działań Rewitalizacyjnych i Ośrodek Dokumentacji Górniczej (powstający przy pomocy innego unijnego projektu), a na drugim – Akademię Młodych Talentów i Akademię Seniora.
Do wieży dobudowana ma zostać konstrukcja ułatwiająca przemieszczanie się na jej górne poziomy. W głównej przestrzeni dawnego zbiornika na wysokości ponad 20 m urządzona ma zostać nowoczesna naukowo-edukacyjna wystawa „Carboneum” - nt. węgla. „Wyszliśmy z założenia, że węgiel jest ciągle najmocniejszym symbolem Górnego Śląska, związanym z jego historią, a nie doczekał się do tej pory takiego silnego akcentu - atrakcyjnej wystawy” - mówił Szewczyk.
Wystawa ta ma obejmować główne obszary tematyczne: naturalną historię węgla, jego występowanie i obieg w naturze (wraz z aktualnymi kwestiami związanymi z emisją CO2 czy smogiem), a także gospodarczą przyszłość węgla (w tym jego wykorzystanie w nowoczesnych technologiach).
W tzw. podzbiorniku wieży znaleźć mają się klubokawiarnia i przestrzeń wielofunkcyjna, a w niewielkiej latarni na szczycie wieży - punkt widokowy. W otoczeniu obiektu powstać mają m.in. parking na blisko 30 pojazdów i „podwórko śląskie” - pomyślane jako przestrzeń spotkań i aktywizacji społecznej okolicznych mieszkańców.
Według wcześniejszych informacji ogółem w wieży do dyspozycji ma być ponad 920 m kw. powierzchni. Muzeum zapowiada ogłoszenie przetargu na realizację prac w formule „projektuj i buduj” w lutym br. Wcześniej zdecyduje, czy w jednym przetargu wyłaniane będzie konsorcjum, które wykona prace budowlano-adaptycyjne z docelowymi wystawami i wyposażeniem pod kątem nowych funkcji, czy też ten drugi element obejmie osobny przetarg. Całość miałaby być gotowa do końca 2019 r.
Projekt dotyczący wieży przy ul. Zamoyskiego jest jednym z kolejnych przedsięwzięć Muzeum, które koordynuje rozwijaną od 2008 r. działalność głównych atrakcji turystyki przemysłowej Zabrza.
To przede wszystkim działająca od 10 lat zabytkowa kopalnia węgla kamiennego Guido i stopniowo udostępniany kompleks Królowa Luiza - oparty o wyrobiska dawnej kopalni o tej nazwie oraz fragment XIX-wiecznej sztolni odwadniającej, która ciągnęła się do Zabrza od Chorzowa. Wieża ciśnień przy ul. Zamoyskiego znajduje się niemal dokładnie pomiędzy naziemnymi obiektami placówki.
Organizowane wspólnie przez samorządy woj. śląskiego oraz Zabrza Muzeum w ostatnich latach przeprowadziło m.in. warty łącznie ok. 200 mln zł (w tym ok. 130 mln zł środków zewnętrznych, głównie z UE) program inwestycyjny dotyczący Guido i Luizy. Projekt dotyczący wieży ciśnień otrzyma łącznie ok. 26,5 mln zewnętrznego dofinansowania – obok dotacji z RPO takie przedsięwzięcia wspiera też budżet państwa.(PAP)
autor: Mateusz Babak
edytor: Bożena Dymkowska
mtb/ dym/
