Pamiatki po Janie Nowaku Jeizorańskim. Fot. PAP/A. Warżawa
O unikalną kolekcję ponad 40 rzeczy osobistych Jana Nowaka-Jeziorańskiego wzbogaciło się Muzeum Emigracji w Gdyni. Wśród pamiątek po legendarnym kurierze Armii Krajowej są zegarek, modlitewnik, portfel, okulary oraz sprzęt filmowy i fotograficzny.
Przekazanie 42 przedmiotów i 137 kopii zdjęć związanych z pracą i życiem Nowaka-Jeziorańskiego odbyło się w czwartek w siedzibie gdyńskiego muzeum.
Pamiątki zostały udostępnione przez rodzinę Rybickich – senatora PO Sławomira Rybickiego oraz Małgorzatę Rybicką wdowę po Arkadiuszu Rybickim (brat Sławomira, zginął w katastrofie smoleńskiej 10 kwietnia 2010 r. – PAP).
Wśród przekazanych przedmiotów znalazły się opatrzony osobistymi notatkami modlitewnik, okulary, wizytówki, zegarek na rękę i portfel. Zachowały się również elementy garderoby m.in. wełniany kapelusz i kolekcja kilkunastu krawatów.
„Jest też szczególny przedmiot, jakim jest magnetofon, na którym Jan Nowak-Jeziorański nagrywał swoją najważniejszą chyba książkę +Kurier Warszawy+, z którego potem jego żona Jadwiga spisywała na maszynie do pisania” – powiedział Rybicki.
Zdaniem senatora, Muzeum Emigracji to „najwłaściwsze miejsce, aby przypominać życie, działalność i twórczość wybitnego polskiego patrioty, politologa, polityka, dziennikarza, jednego z najwybitniejszych polskich emigrantów”. „Był on przecież związany z Gdynią - to w Gdyni organizował siatkę Armii Krajowej, to w Gdyni ukrywał się i to z Gdyni ruszył w swą pierwszą misję do Sztokholmu” – wyjaśnił.
„Jan Nowak-Jeziorański był dla wielu Polaków, całego naszego pokolenia, dla wielu środowisk opozycji demokratycznej w czasach PRL drogowskazem i światełkiem nadziei. Dodawał nam otuchy. Słuchaliśmy Nowaka-Jeziorańskiego, kiedy wygłaszał swoje stanowisko w ważnych dla Polski momentach. Cieszę się, że te przedmioty będą znakiem pamięci o wielkim Polaku i patriocie; człowieku, który nie tylko jest historią, ale którego wiele myśli jest aktualnych teraz” – dodała Rybicka.
Ciekawą częścią pamiątek są zdjęcia pochodzące z czasów młodości, okresu II wojny światowej i działalności w polskiej sekcji Radia Wolna Europa i licznych spotkań Nowaka-Jeziorańskiego z wpływowymi osobami w światowej polityce, w tym kilkoma prezydentami USA.
Wśród ofiarowanych przedmiotów są także aparaty fotograficzne, polaroid oraz projektory filmowe - Nowak-Jeziorański wraz z żoną był bowiem wielkim pasjonatem fotografii, chętnie sam wywoływał klisze, miał również szereg urządzeń do przeglądania slajdów.
Nowak-Jeziorański zaprzyjaźnił się z rodziną Rybickich podczas swojej pobytu w Gdańsku w 1989 r. związanego z udziałem w obchodach rocznicy Sierpnia'80.
Jak wyjaśnił wykonawca testamentu kuriera z Warszawy Jacek Taylor, większość dokumentów i pamiątek po sobie Nowak-Jeziorański przekazał Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich we Wrocławiu, a niektóre przedmioty osobiste podarował rodzinie Rybickich.
Rybicka wyjaśniła, że pozostała, niewielka część pamiątek po Nowaku-Jeziorańskim, w tym przedmioty z garderoby, będzie jeszcze wystawiona 2 kwietnia w Gdańsku na aukcji, z której zysk ma wspierać potrzeby osób autystycznych.
"Jan Nowak-Jeziorański i piękna karta, jaką zapisało Radio Wolna Europa w polskiej historii od początku byli obecni na naszej wystawie. Przekazane pamiątki dają jednak szansę na poznanie tego niezwykłego człowieka w bardziej osobisty sposób" – zaznaczyła dyrektor Muzeum Emigracji, Karolina Grabowicz-Matyjas.
Przedmioty przekazane Muzeum Emigracji będą dokładnie opisane i udostępnione publiczności. Część znajdzie się na wystawie stałej placówki – w części poświęconej działalności Radia Wolna Europa i osobie Nowaka-Jeziorańskiego. Inne będzie można zobaczyć na stronie internetowej prezentującej zbiory placówki oraz podczas wystawy czasowej mu poświęconej. Ekspozycja zostanie otwarta 6 lutego.
Jan Nowak-Jeziorański, właściwie Zdzisław Antoni Jeziorański, urodził się 15 maja 1913 roku w Warszawie. Brał udział w kampanii wrześniowej, potem zaangażował się w działalność konspiracyjną - był członkiem Związku Walki Zbrojnej i żołnierzem Armii Krajowej. Odbył pięć wypraw na trasie Warszawa-Londyn, jako kurier Komendanta Głównego AK i jego łącznik z rządem polskim w Londynie. Walczył w Powstaniu Warszawskim.
Po wojnie pozostał za granicą, mieszkał w Londynie, Monachium i pod Waszyngtonem. W roku 1952 został szefem utworzonej wówczas polskiej sekcji Radia Wolna Europa. Po odejściu z RWE w 1976 roku przez 20 lat działał w Kongresie Polonii Amerykańskiej, a także jako konsultant Narodowej Rady Bezpieczeństwa USA, odgrywając istotną rolę w przyjęciu Polski do NATO.
Swoje przeżycia wojenne opisał w słynnej książce pt. "Kurier z Warszawy". Na stałe powrócił do Polski w 2002 roku, a swoje bogate zbiory archiwalne przekazał Zakładowi Narodowemu im. Ossolińskich. Aktywnie włączył się w życie kraju, zaangażował się m.in. w promowanie integracji Polski z Unią Europejską.
Autor książek m.in. "Kurier z Warszawy", "Wojna w eterze", "Polska z oddali", "W poszukiwaniu nadziei", "Rozmowy o Polsce" i "Fakty, wydarzenia, opinie". Zmarł 20 stycznia 2005 r. w Warszawie.
Muzeum Emigracji w Gdyni otwarte zostało 16 maja 2015 r. Placówka przybliża historię emigracji z ziem polskich od XIX wieku do czasów współczesnych.
Mieści się w zaadaptowanym do tego celu Dworcu Morskim i przylegającym do niego Magazynie Tranzytowym powstałym w latach 30. XX wieku na terenie portu w Gdyni. Obiekty te przez lata służyły obsłudze polskiego ruchu emigracyjnego, stąd wypływały m.in. transatlantyki "Piłsudski", "Batory", "Sobieski" i "Chrobry". (PAP)
rop/ dym/
