Prace konserwatorskie w zabytkowej bazylice archikatedralnej w Przemyślu. Fot. PAP/D. Delmanowicz
Ruszają prace konserwatorskie w nawie głównej Bazyliki Archikatedralnej pw. Świętego Jana Chrzciciela i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Przemyślu. Odnowione zostaną m.in. dwa ołtarze boczne, posadzka oraz polichromie z początku XX w. Tadeusza Popiela, które odzyskają pierwotny wygląd.
Jak powiedział PAP ks. dr Marek Wojnarowski, dyrektor muzeum archidiecezjalnego w Przemyślu, przemyska archikatedra to najważniejszy kościół w diecezji, w którym odbywają się najważniejsze i główne uroczystości w ciągu roku liturgicznego, zazwyczaj pod przewodnictwem metropolity przemyskiego abpa Adama Szala.
Od wielu lat w świątyni prowadzone są prace konserwatorskie, by przywrócić jej świetność i pokazać jej najpiękniejszą stronę. Dotychczas wyremontowano już bazylikę z zewnątrz i odnowiono elewację. Wykonano także prace konserwatorskie w podziemiach archikatedry, które – jak zauważył duchowny - są atrakcją turystyczną i są dostępne dla zwiedzających. A niedawno rozpoczęły się także prace wewnątrz kościoła.
„Udało się wyremontować już nawę północną świątyni, kaplicę bpa Aleksandra Antoniego Fredry, a także prezbiterium bazyliki archikatedralnej. Obecnie przyszedł czas na prace w nawie głównej świątyni” – podkreślił ks. dr Wojnarowski.
Dodał, że w ramach tych prac odnowione zostaną m.in. polichromie autorstwa Tadeusza Popiela z początku XX stulecia.
„Okazało się, że od tamtego czasu malowidła jego autorstwa zostały mocno przemalowane, a wcześniej uszkodzone, zwłaszcza w czasie II wojny światowej, kiedy to bomba uderzyła w sygnaturę na dachu katedry. Dach został zniszczony i przez późniejsze zacieki te malowidła były bardzo zdegradowane” – wyjaśnił dyr. muzeum archidiecezjalnego w Przemyślu.
Dodał, że zmiany, uszkodzenia wyszły na jaw dopiero w trakcie prac prowadzonych w nawie bocznej.
„Myśleliśmy, że +mamy Popiela+ w pełnej krasie, a okazało się, że są to późniejsze warstwy, późniejsze przemalowania” – mówił duchowny.
Zauważył też, że w niektórych partiach zmieniony został również układ polichromii i obecne prace mają przywrócić pierwotne malowidła w ich oryginalnej wersji.
Renowacji i konserwacji zostaną poddane także dwa boczne ołtarze w nawie głównej: Najświętszego Serca Jezusowego i Matki Bożej Jackowej. Zostaną odnowione m.in. struktury ołtarzy, cudowna figura Matki Bożej Jackowej oraz poprawione i uzupełnione będą złocenia.
Oprócz tego zakres prac remontowo-konserwatorskich w nawie głównej obejmie także renowację posadzki w prezbiterium katedry.
„Będzie to renowacja tych oryginalnych zabytkowych elementów, które się zachowały i przywrócenie pierwotnego wyglądu, czyli układu szachownicy, który znajdował się w katedrze do lat 90-tych XX wieku” – wskazał ks. dr Wojnarowski.
Termin zakończenia prac to 15 października.
Archikatedra przemyska znajduje się przy pl. Katedralnym. Jest to potrójne sanktuarium: Matki Bożej Jackowej, św. Józefa Sebastiana Pelczara i bł. Jana Balickiego.
Jak czytamy na stronie parafii archikatedralnej w Przemyślu, obecna bazylika jest trzecim łacińskim kościołem biskupim w tym mieście. Pierwszą katedrą od formalnej erekcji diecezji w 1375 roku do 1412 roku stanowił drewniany kościółek pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła, stojący na placu obok dzisiejszego kościoła Najświętszego Serca Pana Jezusa. Jako druga katedra służył w latach 1412–60 kościół z kamienia ciosowego na zamku.
Budowę obecnej katedry w stylu gotyckim rozpoczął, wraz z kapitułą, bp Mikołaj Błażejowski w 1495 roku - zachowały się z niej tylko mury i filary. Odbudowę wraz z wyposażeniem wnętrza zakończono w pierwszych dziesiątkach XVI wieku.
W 1578 r. starosta przemyski Jan Tomasz Drohojowski ufundował obecną kaplicę Najświętszego Sakramentu. Gotycka katedra służyła biskupom przemyskim do początku XVIII w.
Świątynię przebudował, zgodnie z panującym wówczas nowym stylem barokowym, bp Aleksander Fredro. Roboty rozpoczęto w 1728 r. W prezbiterium umieszczono potężnych rozmiarów Wielki Ołtarz barokowy i nowe stalle, pozostawiono jednak gotycką konstrukcję wnętrza z pilastrami i żebrowaniami sklepienia. W nawach wymieniono filary sklepienia, poszerzono okna, umieszczono barokowe ołtarze i konfesjonały, położono marmurową posadzkę, ściany i gzymsy pokryto jasną polichromią z bogatymi złoceniami. Na froncie dobudowano okazały portyk, z boku zaś, od strony południowej - kaplicę z kryptą grobową dla rodziny Fredrów.
W 1733 roku po nabożeństwie w niedzielę zapustną runęło sklepienie nawy głównej i jeden filar. Odbudowę zakończono w 1744 roku za bpa Wacława Sierakowskiego, który 15 sierpnia tego roku dokonał uroczyście ponownej konsekracji katedry.
W tej barokowej szacie służyła ona diecezji niemal do końca XIX stulecia. W 1883 r. bp Łukasz Solecki rozpoczął gruntowną przebudowę i odnowienie świątyni według projektu architekta krakowskiego Tomasza Prylińskiego. Wówczas prezbiterium został przywrócony pierwotny gotycki charakter przez odsłonięcie z zewnątrz, spod tynku, ciosowego muru i szkarp, wydłużenie okien i zaopatrzenie ich w kamienne maswerki oraz witraże projektu Jana Matejki.
Sprawiono neogotycki Wielki Ołtarz i stalle. Nawy pozostawiono w baroku, ale wymieniono w nich ołtarze i ambonę, ściany naw i prezbiterium oraz filary otoczono dębową boazerią. Wnętrze katedry pokrył polichromią Tadeusz Popiel z Krakowa. Prace zakończono za bpa Józefa Sebastiana Pelczara.
W 1928 r. na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu zakupiono wielkie organy firmy Biernackich. 25 czerwca 1941 roku spłonął od niemieckich pocisków artyleryjskich dach katedry z piękną sygnaturką i uległy zniszczeniu matejkowskie witraże. Dach (bez sygnaturki) odbudowano w ciągu paru miesięcy, nowe witraże sprawiono w ostatnich latach. Dwa z nich (św. Jan Chrzciciel w Wielkim Ołtarzu i św. Stanisław Biskup) projektował Józef Mehoffer, trzy środkowe prof. Wojciechowski z Krakowa.
Wieża katedralna zbudowana została w latach 1759–64. W 1907 r. staraniem bpa Pelczara podwyższono ją i nakryto barokowym hełmem. W 1960 r., z okazji 500-lecia rozpoczęcia budowy, katedra otrzymała od Stolicy Apostolskiej tytuł Bazyliki Mniejszej.
Przy okazji renowacji wnętrza bazyliki w latach 1968–72 na sklepieniu prezbiterium odsłonięto zabytkową polichromię renesansową z połowy XVI w.(PAP)
Materiał wideo dostępny na PAP.PL https://www.pap.pl/aktualnosci/ruszaja-prace-renowacyjne-w-nawie-glownej-bazyliki-archikatedralnej-w-przemyslu-nasze
Autorka: Agnieszka Pipała
api/ pat/
