Źródło: Muzeum Śląskie w Katowicach
Ponad 100 eksponatów znalazło się na wystawie poświęconej jednej z najstarszych technik graficznych – drzeworytowi – prezentowanej właśnie w Muzeum Śląskim w Katowicach. Ta ciekawa i mało znana dziedzina sztuki ludowej będzie tam obecna do 15 sierpnia.
"Ekspozycja prezentuje polskie drzeworyty i klocki drzeworytnicze z XVIII, XIX oraz z początku XX w. Pokazuje efekty zainteresowań tą dziedziną sztuki ludowej i próby jej wskrzeszenia. Prezentuje także współczesne jej przykłady" – powiedziała w środę Danuta Piękoś-Owczarek z Muzeum Śląskiego.
Drzeworyt rozpowszechnił się w Polsce już pod koniec XV i na początku XVI w. Był wówczas wykorzystywany do ilustracji ksiąg, wyrobu kołtryn, czyli obić ściennych kościołów, dworów, kapliczek. W technice tej używana jest deska, na którą nanosi się rysunek, a następnie przy pomocą narzędzi wycina się tło, które na odbitce będzie białe. Drzeworytem nazywa się również odbitkę uzyskaną tą techniką.
Jak informuje kuratorka wystawy Krystyna Pieronkiewicz-Pieczko, drzeworytnictwo ludowe często rozwijało się przy dużych ośrodkach kultu, jak Częstochowa, Kraków, Wilno, Kalwaria Zebrzydowska i Pacławska, oraz tych o charakterze lokalnym, jak Tursko pod Poznaniem, Łąki Bratiańskie na północy Polski oraz Radecznica, Jarosław, Tarnowiec, Kobylanka, Rzeszów i Leżajsk w południowo-wschodniej Polsce.
Obrazki dewocyjne odbijane techniką drzeworytniczą, wielokrotnie powielane, były tanie i przez to powszechnie dostępne dla najuboższych pątników.
Drzeworyty ludowe przedstawiały cudowne Madonny, Chrystusa i sceny z jego życia oraz całą plejadę świętych. Dla odbiorców były ważne ze względów religijnych, poza tym strzegły domu i domowników, dobytku oraz zwierząt gospodarskich. Największe zainteresowanie tą dziedziną sztuki ludowej nastąpiło na początku XX w. – poszukiwano wtedy zachowanych jeszcze drzeworytów i klocków, powstały pierwsze opracowania naukowe, podjęto również próby wskrzeszenia drzeworytu ludowego.
W drzeworytnictwie artyści ludowi i działający dla ludu stworzyli typ grafiki odrębnej stylowo. Cechami charakterystycznymi ludowych drzeworytów były płaszczyznowość, brak perspektywy, mocny kontur, a także symetria i niezwykłe nasycenie ornamentem.
Kompozycję uzupełniały i dopełniały inskrypcje, niekiedy trudne do odczytania, gdyż drzeworytnicy często byli niepiśmienni. Niewielu znamy z imienia i nazwiska, czasem znamy jedynie ich inicjały.
Powszechnie za drzeworytnika uważano tego, kto wykonywał klocki, oraz tego, kto odbijał z nich drzeworyty. Klocki sporządzano zazwyczaj z drewna jabłoni, gruszy, czereśni, lipy, olchy. Drzeworyty ludowe odbijano ręcznie i najczęściej kolorowano. (PAP)
autorka: Anna Gumułka
lun/ dki/
