Akcja "Żonkile" upamiętni 75. rocznicę powstania w getcie warszawskim

Społeczno-edukacyjna akcja "Żonkile", organizowana przez Muzeum Historii Żydów Polskim POLIN, ma na celu propagowanie wiedzy na temat powstania w getcie warszawskim. Żonkil stał się symbolem pamięci wydarzeń z wiosny 1943 r. dzięki ostatniemu przywódcy zrywu Markowi Edelmanowi, który co roku składał bukiet żółtych kwiatów pod Pomnikiem Bohaterów Getta w rocznicę wybuchu powstania.

W tym roku w akcji będzie uczestniczyć rekordowa liczba ponad 1,5 tys. wolontariuszy, którzy na ulicach Warszawy, w godz. 8-19 rozdadzą ponad 120 tys. papierowych żonkili-przypinek symbolizujących pamięć o powstaniu w getcie warszawskim.

"Nie możemy w żaden sposób zmienić przeszłości, ale możemy dbać o pamięć mieszkańców Warszawy, którzy walczyli o wolność, godność i życie podczas powstania w getcie warszawskim. Pamięć to właściwie wszystko, co zostało po tych ludziach. Dlatego nie mogło nas zabraknąć podczas akcji +Żonkile+ każdego 19 kwietnia. W trakcie akcji poznaliśmy wspaniałych ludzi, wolontariuszy, którzy podobnie myślą i odczuwają. Taka wspólnota dobrych ludzi, których ze świecą szukać w obecnych czasach. Bez wątpienia możemy ich nazwać naszą drugą rodziną. Największą wartością akcji +Żonkile+ jest właśnie ta powiększająca się wspólnota wolontariuszy, którzy pamiętają i którzy nie dają zapomnieć" – mówią wolontariusze akcji Ania i Janek Goliasz, cytowani przez muzeum POLIN.

Do akcji włączają się - jak co roku - szkoły, biblioteki i inne instytucje z całej Polski, organizując różne działania wpisujące się w obchody 75. rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim. W tym roku będzie ich ponad tysiąc. Jeszcze do 17 kwietnia instytucje te mogę zgłaszać swój udział w obchodach poprzez wypełnienie formularza dostępnego na stronie http://www.polin.pl/pl/zonkile-szkoly-biblioteki. Jak poinformowało Muzeum POLIN, nauczyciele i przedstawiciele współpracujących instytucji mają do dyspozycji specjalne materiały dydaktyczne.

"Jak co roku Muzeum Historii Żydów Polskich organizuje akcję społeczno-edukacyjną +Żonkile+. Akcja ta upamiętnia wybuch powstania w getcie warszawskim w kwietniu 1943 r. To wydarzenie jest nie tylko ważne w historii naszego miasta, w historii Warszawy, ale w historii całej Polski i Europy, dlatego zapraszamy do tej akcji szkoły, biblioteki publiczne i inne zainteresowane instytucje z całego kraju. Niech łączy nas pamięć" - powiedział na filmie promującym akcję dyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN prof. Dariusz Stola.

W tym roku do grona ambasadorów akcji dołączyli: Maja Komorowska, Katarzyna Nosowska, Zofia Wichłacz, Radzimir Dębski i Dawid Ogrodnik. "Tylko pielęgnując pamięć o przeszłości możemy zagwarantować sobie bezpieczne schronienie przed powielaniem tragicznych doświadczeń, które stały się udziałem naszych przodków" – powiedziała o akcji +Żonkile+ Katarzyna Nosowska.

Akcja została objęta Patronatem Narodowym prezydenta Andrzeja Dudy w Stulecie Odzyskania Niepodległości oraz patronatem honorowym Ministra Edukacji Narodowej.

Obchody 75. rocznicy powstania w getcie warszawskim zwieńczy o godz. 20 koncert "Łączy nas pamięć" organizowany przy Pomniku Bohaterów Getta. Podczas koncertu wystąpią Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach i Chór Filharmonii Narodowej. W programie koncertu celowo zagrana zostanie m.in. IV część IX symfonii Ludwiga van Beethovena.

Muzeum POLIN wyjaśnia, że "jesienią 1940 r. przebywający w getcie warszawskim muzycy powołali do życia Żydowską Orkiestrę Symfoniczną. Wśród jej członków znaleźli się artyści pracujący przed wybuchem II wojny światowej m.in. w Filharmonii Narodowej i Orkiestrze Polskiego Radia. Mimo zakazu grania muzyki nieżydowskich kompozytorów, Żydowska Orkiestra Symfoniczna wykonywała utwory Beethovena, Czajkowskiego, Schuberta czy Mozarta. W kwietniu 1942 r. władze niemieckie zawiesiły działalność Orkiestry. Mimo to muzycy pracowali dalej, w ukryciu. Latem 1942 r. Orkiestra, wspólnie z 80-osobowym Chórem Szir (hebr. Pieśń) rozpoczęła próby do IX Symfonii Ludwiga van Beethovena. Tekst Ody do radości z IV części Symfonii miał być zaśpiewany po hebrajsku".

POLIN podkreśla, że Muzycy Żydowskiej Orkiestry Symfonicznej i Chóru Szir nie traktowali muzyki Beethovena jako wytworu kultury niemieckiej. Jego muzyka była częścią ich muzycznego świata przed wojną - a także ich artystycznej tożsamości. "Wykonanie IX Symfonii w getcie mogło być formą protestu przeciw barbarzyństwom nazizmu, przymusowemu zamknięciu za murami getta i symbolicznemu wykluczeniu Żydów z człowieczeństwa. Do koncertu niestety nie doszło. 22 lipca 1942 r. Niemcy rozpoczęli Wielką Akcję Deportacyjną z warszawskiego getta. W ciągu następnych tygodni ponad 300 tysięcy więźniów, w tym niemal wszyscy artyści Żydowskiej Orkiestry Symfonicznej i Chóru Szir, zginęli w obozie zagłady w Treblince" - przypomina Muzeum Historii Żydów Polskich.

"19 kwietnia - w 75. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim – będzie wyjątkowy moment na dokończenie tego, co zaczęła Orkiestra pod batutą Szymona Pullmana i Chór prowadzony przez Izraela Fajwiszysa" - podkreśla muzeum.

W drugiej części koncertu Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia w Katowicach wykona premierowo utwór Radzimira Dębskiego (JIMKA) napisany specjalnie na 75. rocznicę powstania w getcie warszawskim. Koncert "Łączy nas pamięć" finansowany jest ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.

Wstęp na wydarzenie jest wolny, organizatorzy proszę jednak by pojawić się do godz. 19.45 ze względu rozpoczynającą się punktualnie o 20 transmisję telewizyjną.

Powstania w getcie warszawskim rozpoczęło się 19 kwietnia 1943 r. Było pierwszym miejskim powstaniem w okupowanej Europie, aktem o charakterze symbolicznym, zważywszy na nikłe szanse powodzenia. W nierównej, trwającej prawie miesiąc, walce słabo uzbrojeni bojownicy Żydowskiej Organizacji Bojowej (ŻOB) i Żydowskiego Związku Wojskowego (ŻZW) stawili opór żołnierzom z oddziałów SS, Wehrmachtu, Policji Bezpieczeństwa oraz formacji pomocniczych. W tym czasie Niemcy zrównali getto z ziemią, metodycznie paląc dom po domu.

8 maja w schronie przy ul. Miłej 18 samobójstwo popełnił przywódca powstania Mordechaj Anielewicz wraz z grupą kilkudziesięciu żołnierzy ŻOB. Nielicznym bojowcom udało się kanałami wydostać z płonącego getta. Jednym z nich był ostatni dowódca ŻOB, Marek Edelman, zmarły w 2009 r. (PAP)

autor: Katarzyna Krzykowska

edytor: Paweł Tomczyk

ksi/ pat/