Święto zainauguruje oficjalnie koncert pod bimą. Fot. tarnow.pl
„Galicjaner Sztetl 2025. Dni Pamięci Żydów Galicyjskich” potrwają od 12 do 22 czerwca w Tarnowie. W programie znalazły się koncerty, spektakle, wystawa, projekcje filmowe. Szczególnym wydarzeniem będzie otwarcie bram cmentarzy żydowskich w Tarnowie, Rzeszowie, Brzesku i Grybowie.
Jak przypomniał Adam Bartosz, przewodniczący Komitetu Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej, który jest organizatorem wydarzenia, Galicjaner Sztetl – początkowo skromne obchody, które miały upamiętniać Zagładę tarnowskich Żydów, przerodziły się przez lata w święto celebrujące także życie – ponadtysiącletnią historię Żydów polskich oraz kulturę tej społeczności. Nazwa wydarzenia nawiązuje do słowa sztetl – określenia małych, przedwojennych miasteczek Europy Wschodniej zamieszkanych przez społeczność żydowską.
„Tarnów, przez wieki będący jednym z najważniejszych ośrodków żydowskich w Małopolsce, w 2025 roku obchodzi 580-lecie obecności Żydów w mieście” – wskazał w czwartek organizator obchodów.
W programie Galicjaner Sztetl 2025 odbywającym się pod hasłem „580 lat obecności Żydów w Tarnowie” są koncerty plenerowe, spektakle, wystawa fotograficzna, projekcje filmów dokumentalnych, wspólne czytanie literatury żydowskiej, spacery z przewodnikami po cmentarzach żydowskich oraz ogólnopolska konferencja dla nauczycieli. Wstęp na wszystkie wydarzenia jest bezpłatny.
Uroczystości rozpoczną się w południe 12 czerwca spotkaniem w Lesie Buczyna – Miejscu Pamięci Narodowej, gdzie podczas II wojny światowej niemieccy okupanci dokonali masowych egzekucji ludności żydowskiej i polskiej. W czerwcu 1942 roku Niemcy zamordowali w Buczynie ponad 6 tysięcy Żydów, wśród zabitych było około 800 dzieci z sierocińca żydowskiego.
Oficjalna inauguracja Galicjaner Sztetl nastąpi wieczorem 12 czerwca podczas koncertu pod bimą – jedynym zachowanym fragmentem żydowskiej synagogi w Tarnowie. W tym miejscu w następnych dniach zaplanowano kolejne koncerty, spektakl i czytanie literatury żydowskiej.
Szczególnym wydarzeniem – zapowiedzieli organizatorzy – będzie otwarcie bram cmentarzy żydowskich w Tarnowie, Rzeszowie, Brzesku i Grybowie, połączone ze spacerami z przewodnikami po tych historycznych nekropoliach.
Głównym organizatorem obchodów jest Komitet Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie, a współorganizatorem – Muzeum Ziemi Tarnowskiej.
Tarnów był przez wieki jednym z najważniejszych ośrodków żydowskich w Małopolsce. Osadnicy żydowscy pojawili się na terenach dzisiejszego regionu tarnowskiego w średniowieczu. Pierwsze wzmianki o ich obecności pochodzą z 1445 r. Od początku zajmowali się handlem, zaczynając od zboża i sprowadzanego z Węgier i Rusi wina. W okresie międzywojennym w XX w. w Tarnowie żyło 15,6 tys. Żydów, stanowiąc 42 proc. wszystkich mieszkańców – ich kultura, religia i codzienne życie były nieodłączną częścią miejskiego krajobrazu.
Niemcy po wkroczeniu do miasta w listopadzie 1939 r. spalili i wysadzili wszystkie synagogi i domy modlitwy, których było 40. Pierwsze wywózki Żydów do obozu koncentracyjnego Auschwitz nastąpiły w maju 1940 r., a w marcu 1941 r. powstało getto, w którym zamknięto ok. 40 tys. osób z Tarnowa, okolic i z zagranicy. Część została zamordowana podczas likwidacji getta we wrześniu 1943 r., pozostali wywiezieni do obozów koncentracyjnych.
Jedynym zachowanym fragmentem zniszczonej przez Niemców najstarszej, siedemnastowiecznej, tarnowskiej synagogi jest bima, czyli podwyższenie, z którego odczytywana jest Tora. (PAP)
