"Komendant podziemnej Warszawy"

"Armia Krajowa i Powstanie Warszawskie zasługują na to, aby ich legenda była prawdziwa. A legendy prawdziwe są najpiękniejsze" - powiedział w środę podczas promocji książki Kunert przywołując słowa kpt. Andrzeja Pomiana, twórcy jednej z książek o Powstaniu Warszawskim. Wyjaśniając powody napisania "Komendanta podziemnej Warszawy" jego autor podkreślił, że chce, by publikacja przysłużyła się budowie prawdziwej legendy o "Monterze". "Z pewnością na taką legendę gen. Chruściel zasługuje" - dodał.

Kunert, który jest historykiem i sekretarzem Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, przekonywał podczas promocji, że przypominanie kolejnym pokoleniom Polaków o życiu i dokonaniach gen. Chruściela jest ważne m.in. dlatego, że po II wojnie światowej władze komunistyczne chciały wymazać go ze społecznej pamięci. "Trzeba pamiętać o tym, że bardzo wielu ludzi i wiele instytucji przez dziesiątki lat wkładały wiele wysiłku, by tę legendę zakłamać, splamić i zniszczyć" - mówił Kunert. Przypomniał też, że gen. Chruściela, który po wojnie wyemigrował do USA, władze komunistycznej Polski w sposób haniebny pozbawiły polskiego obywatelstwa. Decyzję tę uchylono dopiero w 1971 r., 11 lat po śmierci Chruściela, nie podając jej jednak do publicznej wiadomości. "Gazety mogły o tym pisać dopiero w czasie karnawału Solidarności w 1981 r." - dodał historyk.

"Komendant podziemnej Warszawy", opublikowany przez Świat Książki, w siedmiu rozdziałach przedstawia życie Chruściela: jego młodość i działalność w odrodzonym Wojsku Polskim, udział w wojnie obronnej 1939 r., następnie konspirację w podziemnej Warszawie, przygotowania przed godziną "W" i dowodzenie w Powstaniu Warszawskim oraz powojenną emigrację do Stanów Zjednoczonych. Ostatni rozdział poświęcony jest pośmiertnym upamiętnieniom generała. Publikacja jest opatrzona licznymi fotografiami, kopiami dokumentów, fragmentami wspomnień i wywiadów m.in. z towarzyszami broni generała.

Do lektury książki zachęcała Jadwiga Chruściel, córka "Montera", która na promocję książki przyleciała z Nowego Jorku. "To dzieło jest bardzo ważne dla mnie i dla przyszłych pokoleń" - mówiła Chruściel. Podkreśliła, że z książką o jej ojcu, ale także - jak zauważyła - o bohaterstwie jego pokolenia, powinni zapoznać się młodzi Polacy. "To byli żołnierze, którzy w tamtych czasach dali z siebie wszystko. Poświęcili nawet swoje życie" - mówiła.

Z kolei historyk wojskowości prof. Krzysztof Komorowski przypomniał ulubione motto gen. Chruściela: "Navigare necesse est, vivere non est necesse" (z łac. żeglowanie jest rzeczą konieczną, życie - niekonieczną). Badacz tłumaczył, że właśnie te słowa, które miał - według Plutarcha - wypowiedzieć rzymski polityk i dowódca wojskowy Pompejusz, były kluczowe dla gen. Chruściela, którego życie świadczyło o ofiarnym poświęceniu dla ojczyzny.

Antoni Chruściel urodził się 16 czerwca 1895 r. w rodzinie chłopskiej we wsi Gniewczyna Łańcucka w pow. przeworskim. Przed I wojną światową działał w ruchu niepodległościowym. Od grudnia 1918 r. był żołnierzem. W kampanii wrześniowej 1939 r. dowodził pułkiem Strzelców Syberyjskich. Po kapitulacji twierdzy w Modlinie został wzięty do niewoli i osadzony w obozie jenieckim w Działdowie; w końcu października został zwolniony.

Od czerwca 1940 roku działał w konspiracji. Należał do zwolenników wybuchu powstania w Warszawie, choć zarazem przestrzegał przed skutkami niedostatku broni i amunicji. W Powstaniu Warszawskim był dowódcą całości walczących sił. Po kapitulacji oddziałów powstańczych przebywał w obozach jenieckich w Niemczech, gdzie uwolniły go oddziały amerykańskie. Po demobilizacji oddziałów polskich w 1948 r. pozostał na emigracji w Londynie. Od 1956 r. mieszkał w Waszyngtonie. Zmarł 30 listopada 1960 r. W 2004 r. jego prochy zostały przewiezione do Polski i pochowane na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach. (PAP)

nno/ hes/ jbr/