Książka „Życie według wartości. Żydowscy liberałowie, ortodoksi i syjoniści w Bielsku i Białej” ukaże się z początkiem grudnia na rynku wydawniczym. Jej autorem jest miejscowy historyk dr Jacek Proszyk – dowiedziała się w poniedziałek PAP w bielskiej Gminie Żydowskiej.
„Książka jest opisem przemian, jakie zachodziły w gminach żydowskich w Bielsku i Białej Krakowskiej, pod wpływem trzech nurtów: haskali, czyli oświecenia żydowskiego, ortodoksji i syjonizmu, oraz pod wpływem zmian politycznych, do których dochodziło w Austro-Węgrach, Polsce i na arenie międzynarodowej do 1939 roku” – poinformował dr Proszyk.
Jacek Proszyk: "Książka jest opisem przemian, jakie zachodziły w gminach żydowskich w Bielsku i Białej Krakowskiej, pod wpływem trzech nurtów: haskali, czyli oświecenia żydowskiego, ortodoksji i syjonizmu, oraz pod wpływem zmian politycznych, do których dochodziło w Austro-Węgrach, Polsce i na arenie międzynarodowej do 1939 roku".
Zdaniem historyka w przemianach pomagał układ geopolityczny miast, które choć leżą obok siebie, przynależały do odmiennych podmiotów politycznych, różniących się m.in. uwarunkowaniami kulturowymi i innym statusem gmin żydowskich. „Granica państw i regionów stała się także umowną linią podziału wpływów niemieckiego liberalnego judaizmu na Śląsku a ortodoksją i chasydyzmem w Galicji. Na te prądy dodatkowo od końca XIX w. zaczęła się nakładać ideologia syjonistyczna” – podkreślił.
Książka ukazuje zarazem historię bielskiej i bialskiej gminy z perspektywy zaangażowania religijnego ich członków. Jego siła i forma warunkowała określone działalnie na wielu polach. „Dla ortodoksów ważne było spełnianie przykazań Tory. Dla liberałów wartości humanistyczne miały największe znaczenie. Z kolei syjoniści budzili ducha narodowego wśród społeczności, którą chcieli zaangażować do odbudowy swej nowej państwowej siedziby w Palestynie” – podkreślił dr Proszyk.
Wydawnictwo jest bogato ilustrowane. Zawiera ponad 250 ilustracji.
Bielsko jest częścią Śląska. Biała historycznie należała zawsze do ziemi krakowskiej.
Pierwsze wzmianki o Żydach w Bielsku pojawiły się w XVI wieku, jednak pierwszy ślad osadnictwa pochodzi z połowy XVII wieku, kiedy to wymienia się Żyda, który pełnił funkcję poborcy myta i pańskiego arendarza. W przededniu II wojny światowej społeczność żydowska stanowiła prawie 20 proc. liczącej 25 tys. ludności miasta. W Białej pierwsi Żydzi pojawili się pod koniec XVII wieku. W 1939 roku obywatelami miasta było blisko 4 tysiące Żydów, czyli około 13 procent mieszkańców.
Jacek Proszyk jest historykiem. Bada historię protestantów i Żydów.(PAP)
szf/ mlu/
