Album prezentujący siedziby Urzędów Bezpieczeństwa, sądów wojskowych, aresztów, więzień funkcjonujących w woj. gdańskim w latach 1945–1956, wydał gdański oddział IPN. Publikacja pokazuje też miejsca, w których chowano ofiary komunistycznego terroru.
Publikacja nosi tytuł „Mapa terroru. Śladami zbrodni komunistycznych w województwie gdańskim (1945–1956)”.
Zdaniem dr. Karola Nawrockiego, naczelnika Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej, który był redaktorem wydawnictwa, szczególnym walorem albumu jest fakt, iż zbiera on i porządkuje informacji na temat całego aparatu represji funkcjonującego na wspomnianym terenie.
Jak wyjaśnił Nawrocki album adresowany jest zarówno do młodzieży, która dopiero poznaje historię regionu, jak i do „koneserów wiedzy historycznej” lub osób zainteresowanych przestrzenią miejską na całym Pomorzu, w tym przewodników turystycznych.
Zdaniem Nawrockiego album nie tylko prezentuje historię regionu i jego obiektów, ale jest też publikacją pokazującą, że „rok 1945 nie był dla Polaków wyzwoleniem”. „Nie ma mowy o wyzwoleniu, jeśli w całej Polsce działał tak szeroko zakrojony aparat represji, więc jaka to wolność, jeśli tylu ludzi pracuje na zniewolenie” – powiedział PAP Nawrocki, dodając, że publikacja z pewnością będzie też przypomnieniem o miejscach, w których tuż po wojnie „rozgrywały się ludzkie dramaty, a dziś wielu ludzi mija je obojętnie”.
Album prezentuje m.in. obiekty, w których w pierwszych latach po zakończeniu wojny, na wspomnianym terenie, funkcjonowały wojewódzkie, miejskie i powiatowe struktury Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego (UBP), a także wojskowe prokuratury i sądy rejonowe, w tym te obejmujące swoją jurysdykcją Marynarkę Wojenną.
Osobny rozdział poświęcono też więzieniom, aresztom, zakładom poprawczym, koloniom rolnym i obozom pracy funkcjonującym na terenie ówczesnego województwa gdańskiego.
Autorzy albumu zdecydowali się też zaprezentować cmentarze i inne miejsca pochówku śmiertelnych ofiar komunistycznego systemu represji.
Jak poinformował Nawrocki, szczególną wartość naukową ma część publikacji dotycząca siedzib UBP, bo – o ile sądy, prokuratury i więzienia doczekały się już różnego typu naukowych opracowań, to sporządzenia kompleksowej informacji o siedzibach UBP, jak dotąd nikt się jeszcze nie podjął.
Opisując dzieje każdego z miejsc czy obiektów związanych z aparatem represji, historycy przypomnieli listy osób, które w poszczególnych latach kierowały konkretnymi instytucjami. Zamieścili też biogramy wybranych pracowników aparatu represji oraz jego ofiar.
Historyczny opis zilustrowano bogatą archiwalną i współczesną dokumentacją fotograficzną. Zaprezentowano zarówno zewnętrzny wygląd, jak i wnętrza siedzib poszczególnych instytucji, w tym pomieszczenia, które służyły za cele czy napisy wyryte w tynku przez więźniów.
Całość uzupełniono o reprodukcje przykładowych dokumentów: oficjalnej korespondencji prowadzonej między różnymi instytucjami, protokołów przesłuchań, odpisów wyroków wydanych przez sądy itp. Materiał historyczny dopełniają fragmenty relacji oprawców oraz ofiar.
Autorami publikacji jest zespół pracowników naukowych IPN, w tym Robert Chrzanowski, Daniel Czerwiński, Krzysztof Filip i Marcin Węgliński, a także pracownik Muzeum II Wojny Światowej - Waldemar Kowalski.
„Mapa terroru. Śladami zbrodni komunistycznych w województwie gdańskim (1945–1956)” jest trzecim wydanym przez IPN albumem prezentującym miejsca i obiekty związane z działaniem powojennego komunistycznego aparatu represji. Wcześniej Instytut wydał podobną publikację prezentującą to zagadnienie w skali całego kraju. Regionalną „mapę terroru” zaprezentował w osobnym wydawnictwie także białostocki oddział IPN.
Jak wyjaśnił PAP Nawrocki, dwie wcześniejsze publikacje prezentowały zagadnienie porządkując je z punktu widzenia podziału terytorialnego. W gdańskim albumie przyjęto porządek podyktowany ścieżką, jaką przechodziły ofiary aparatu represji. Publikacje rozpoczyna więc opowieść o siedzibach Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego. Dalej zamieszczono część dotyczącą prokuratur i sądów, a następnie - więzień, aresztów, obozów, itp., przedstawiono też informacje dotyczące miejsc pochówku ofiar. (PAP)
aks/ mow/
