
Naukowa monografia poświęcona losom Romów i Sinti w niemieckim obozie Auschwitz ukazała się nakładem wydawnictwa Muzeum Auschwitz. Zdaniem prezesa Stowarzyszenia Romów w Polsce Romana Kwiatkowskiego jest ona fundamentalnym krokiem w stronę głębszego zrozumienia tej tragedii.
– Po 80 latach od wyzwolenia obozu z inicjatywy Stowarzyszenia Romów w Polsce oraz dyrektora Muzeum Auschwitz Piotra Cywińskiego oddajemy (…) wyjątkową publikację – pierwszą w Polsce naukową monografię poświęconą romskiemu obozowi w KL Auschwitz. Ta obszerna praca stanowi fundamentalny krok w stronę głębszego zrozumienia tragedii, jaka dotknęła Romów podczas II wojny światowej – napisał we wstępie Roman Kwiatkowski.
Muzeum podało, że autorami dzieła „Romowie i Sinti w KL Auschwitz” są historycy Piotr Setkiewicz, Sławomir Kapralski i Jerzy Dębski, którzy specjalizują się w badaniach nad historią Auschwitz i II wojny światowej. Przez wiele lat prowadzili kwerendy archiwalne w Polsce i Europie, analizując dokumenty dotyczące prześladowań, deportacji oraz eksterminacji ludności romskiej.
Kluczowe miejsce zajmuje historia tak zwanego Zigeunerfamilienlager, czyli specjalnego odcinka w obozie Auschwitz II-Birkenau, w którym osadzono tysiące Romów i Sinti. Na podstawie relacji świadków i dokumentów archiwalnych autorzy odtwarzają dramatyczną codzienność: głód, choroby, pracę przymusową, brutalne selekcje, a także przejawy oporu i prób przetrwania. Kulminacją tej tragicznej historii jest noc z 2 na 3 sierpnia 1944 roku, kiedy zlikwidowano romski obóz i zamordowano ostatnich około 4,3 tys. więźniów, głównie kobiety, dzieci i osoby starsze.
Muzeum podało, że monografia prezentuje także szeroki kontekst historyczny, ukazując genezę zagłady Romów i Sinti: od marginalizacji i wykluczenia społecznego, przez rasistowską ideologię, aż po konkretne mechanizmy nazistowskiej polityki – ustawy norymberskie, działalność Instytutu Higieny Rasowej i Biologii Populacyjnej czy system przymusowych deportacji i sterylizacji.
Osobny rozdział przybliża sytuację Romów na okupowanych ziemiach polskich – egzekucje, prześladowania i warunki życia przed masową deportacją do KL Auschwitz. Autorzy opisują rozwój polityki rasowej na terenach anektowanych i okupowanych przez III Rzeszę oraz w państwach sprzymierzonych z Niemcami.
Częścią monografii jest refleksja nad pamięcią o zagładzie Romów i Sinti po 1945 roku. Publikacja ukazuje walkę o uznanie i rekompensaty oraz początki romskiego aktywizmu w Niemczech. Przybliżone zostały współczesne działania związane z upamiętnieniem ofiar, między innymi w Łodzi, Chełmnie, Bełżcu, Sobiborze i Treblince.
Monografia ukazała się dzięki wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
W Auschwitz zginęło około 21 tys. Romów i Sinti. Pod względem liczby ofiar była to trzecia grupa po Żydach i Polakach. W wyniku prześladowań i terroru w czasach istnienia III Rzeszy śmierć poniosła około połowa tej populacji, zamieszkującej obszary okupowane przez Niemców. (PAP)
szf/ dki/