Pełny obrót „koła życia”, ukazujący cykl obrzędowy oraz koleje życia człowieka, od narodzin do śmierci, prezentuje wystawa „Chleb życia, chleb śmierci”, którą od czwartku po południu będzie można oglądać w Muzeum Etnograficznym w Rzeszowie.
Wystawa skupia się na kulturze bułgarskiej, choć są na niej przedstawione także elementy obrzędowości polskiej. Jej motywem przewodnim jest pieczywo obrzędowe, różne dla poszczególnych wydarzeń i uroczystości.
Jak zaznaczyła w rozmowie z PAP etnografka Elżbieta Piskorz-Branekova, która przygotowała wystawę i użyczyła na nią eksponaty, chleb pełnił i pełni w kulturze bułgarskiej szczególną i ważną rolę.
„Chleb jest to nie tylko codzienne pożywienie, ale stanowi także zmaterializowaną formę wszelkich wartości egzystencjonalnych i duchowych. Pieczywa obrzędowe to swoiste listy do Pana Boga, w których ludzie za pomocą znaków – symboli, czytelnych jeszcze i dziś, wyrażają swe prośby, potrzeby, marzenia i dążenia” – wyjawiła etnografka.
Dodała, że takie „zapisane” pieczywo towarzyszyło dwóm najważniejszym cyklom obrzędowym: obrzędowości rodzinnej, czyli wszystkim przełomowym momentom życia, takim jak narodziny, wesele, śmierć, jak i obrzędowości dorocznej, zarówno tej związanej z kalendarzem liturgicznym jak i gospodarczym.
Zaznaczyła, że w ikonografii i kulturze bułgarskiej bardzo często pojawia się „koło życia”, które przedstawia rozwój człowieka, od narodzin, poprzez dzieciństwo, wiek dojrzały, aż do śmierci.
Ten przebieg życia pojedynczego człowieka nakłada się na cykl obrzędowości dorocznej i liturgicznej związanej ze zmieniającymi się w przyrodzie porami roku. W cyklu tym po wiośnie zawsze następuje lato, później jesień, a następnie zima.
„Różnica zasadnicza pomiędzy tymi, niby spójnymi cyklami, polega na tym, że +koło+ dla przyrody obraca się w nieskończoność, natomiast człowiek ma zapewniony tylko jeden jego obrót” – zwróciła uwagę Elżbieta Piskorz-Branekova.
Eksponaty pokazane na wystawie, którą w Rzeszowie będzie można oglądać do 16 kwietnia 2023, pochodzą z Bułgarii. Najstarsze z nich są z połowy XIX w., najmłodsze zaś to wyroby wykonywane i użytkowane współcześnie. Pochodzą one z kolekcji prywatnej Elżbiety i Piotra Branekovych oraz ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.
Ekspozycję uzupełniają także obiekty ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Rzeszowie dotyczące rodzimej tradycji związanej z chlebem, a także pieczywo obrzędowe. (PAP)
autorka: Agnieszka Pipała
api/ dki/
