Władysław Szpilman. Fot. PAP/CAF/S. Dąbrowiecki
6 lipca 2000 r. w Warszawie zmarł Władysław Szpilman, kompozytor, pianista, animator życia kulturalnego. Jego losy w okupowanej Warszawie stały się podstawą scenariusza do filmu "Pianista" w reż. Romana Polańskiego.
Władysław Szpilman urodził się 5 grudnia 1911 roku w Sosnowcu.
Kształcił się w Warszawie i Berlinie. W 1935 roku rozpoczął pracę jako pianista w Polskim Radiu, z którym, wyłączając lata okupacji hitlerowskiej, związany był do 1963 r. (po wojnie kierował Redakcją Muzyczną).
W czasie II wojny światowej przebywał w getcie warszawskim - grał na pianinie w kawiarni "Sztuka". Cudem przeżył ewakuację getta. Po upadku Powstania Warszawskiego ukrywał się w ruinach miasta. Przetrwanie zawdzięczał niemieckiemu kapitanowi Wilmowi Hosenfeldowi, który nie wydał go przełożonym, tylko zaopatrzył i wskazał kryjówkę. Szpilman stracił podczas zagłady ojca, matkę, dwie siostry i brata. Swoje losy opisał - z pomocą Jerzego Waldorffa - w książce "Śmierć miasta", wydanej w 1946 roku.
W czasie II wojny światowej przebywał w getcie warszawskim - grał na pianinie w kawiarni "Sztuka". Cudem przeżył ewakuację getta. Po upadku Powstania Warszawskiego ukrywał się w ruinach miasta. Przetrwanie zawdzięczał niemieckiemu kapitanowi Wilmowi Hosenfeldowi.
Cenzura nie dopuściła wówczas do przedstawienia "dobrego Niemca": Wilm Hosenfeld wystąpił jako Austriak. Książka szybko zniknęła z księgarń. Nie pasowała do nowej rzeczywistości. Powstał natomiast - ale szybko zawędrował na półki - oparty na niej film "Robinson warszawski". Scenariusz do filmu napisali Czesław Miłosz i Jerzy Andrzejewski.
W 1983 roku fragmenty książki ukazały się w NRD w przekładzie Karin Wolff. Hoswenfeld był w tym przekładzie "z powrotem" Niemcem. W marcu 1998 roku książka Szpilmana ukazała się w Niemczech w całości, pt. "Cudowne przetrwanie. Warszawskie wspomnienia 1939-1945" (Das wunderbare Ueberleben. Warschauer Erinnerungen 1939-1945).
Do 1987 roku Szpilman dużo koncertował - miał koncerty solowe, występował w duetach, m.in. z Bronisławem Gimplem, znakomitym skrzypkiem amerykańskim polskiego pochodzenia oraz z Kwintetem Warszawskim (był jego współzałożycielem). Dał ponad 3 tys. koncertów w Europie, Azji, Afryce, Ameryce Północnej i Południowej. Miał również w swoim dorobku nagrania dla Polskiego Radia, Radia Szwedzkiego, BBC, radiofonii niemieckich.
Już w 1931 r. zajął się działalnością kompozytorską. Był autorem m.in. Koncertu Skrzypcowego, suity fortepianowej "Życie Maszyn", Concertina na Fortepian z Orkiestrą, wariacji na temat walca z opery "Casanova" Różyckiego, Małej Uwertury i Suity Baletowej. Jego autorstwa jest muzyka do musicali: "Ciotka
Karola" i "Mąż Fołtysiówny" oraz widowiska "Czerwony Kapturek".
Napisał ok. 450 piosenek, z których wiele stało się przebojami: "Tych lat nie odda nikt", "Autobus czerwony", "Nie wierzę piosence", "W małym kinie", "Nie ma szczęścia bez miłości", "Przyjdzie na to czas", "Jutro będzie dobry dzień", "Ja jestem twoja", "Deszcz", "Cicha noc", "Pójdę na Stare Miasto", "W lipcu na Mariensztacie". Jest też autorem sygnału Polskiej Kroniki Filmowej.
Władysław Szpilman jest głównym bohaterem filmu Romana Polańskiego "Pianista" z 2002 r. (PAP)
mba/ woj/
