Nagroda im. Jerzmanowskich dla poety Ryszarda Krynickiego

Nagrodę Polskiej Akademii Umiejętności im. Erazma i Anny Jerzmanowskich otrzymują osoby, które przez „prace literackie, naukowe lub humanitarne, dokonywane z pożytkiem dla ojczystego kraju, potrafią zająć wybitne stanowisko w społeczeństwie polskim”.

Rada Polskiej Akademii Umiejętności przyznała nagrodę Ryszardowi Krynickiemu „w uznaniu za olśniewającą, nowoczesną poezję, pozostającą w stałym i twórczym dialogu z poezją i filozofią minionych pokoleń, stawiając fundamentalne, a przy tym zadziwiająco aktualne pytania, dotykające sensu naszego istnienia na Ziemi”.

W uzasadnieniu rada zwróciła też uwagę na działalność laureata związaną z promocją poezji i współczesnych poetów, animacją życia literackiego i popularyzacją poezji obcojęzycznej – w tym szczególnie niemieckiej i francuskiej. „Autorytet dla młodych artystów, twórca ceniony przez kilka pokoleń literackich” - wskazano.

Jak podkreślono, Krynicki jest zaangażowany w życie kulturalne Krakowa i aktywnie w nim uczestniczący. Laureat – zaznaczono - działał w opozycji w latach 70. i 80. „Dzięki obywatelskiej postawie i zaangażowaniu społecznemu zawsze stał na straży niezbywalnych praw człowieka, wolności wypowiedzi, praw prześladowanych i do dziś pozostaje ważnym głosem intelektualnym w dialogu międzykulturowym i międzyreligijnym” - ocenili przedstawiciele PAU.

Prezydent Krakowa Jacek Majchrowski w wygłoszonej laudacji podkreślił, że werdyktem Kapituły nagroda przypadła „absolutnie wyjątkowej postaci polskiego życia kulturalnego”. „W swojej filozofii wielkiej skromności i umiaru pozostaje dla wielu z nas niedoścignionym wzorem” - mówił Majchrowski.

Jak ocenił laudator, poezja Krynickiego „jest przesłaniem, które pozostaje aktualne niezależnie od zmieniających się ustrojów, mód i zjawisk społecznych”.

Ryszard Krynicki urodził się 28 czerwca 1943 roku w Sankt Valentin w Austrii. Liceum ukończył w Gorzowie Wielkopolskim, a studia polonistyczne w Poznaniu. Debiutował w 1964 r. w poznańskim klubie „Od Nowa”, w którym po raz pierwszy zaprezentował swój utwór. Pięć lat później wydał pierwszy tomik pt. „Akt urodzenia”. Jest zaliczany do poetów Nowej Fali, debiutujących w II poł. lat 60. XX w., dla których ważnymi przeżyciami były wydarzenia Marca 1968 i Grudnia 1970. Był związany z opozycją demokratyczną, prekursorem niezależnego ruchu wydawniczego. W latach 1976–1980 objęty zakazem druku; od tego czasu (do 1989) publikował swoje książki w drugim obiegu oraz w wydawnictwach emigracyjnych.

Krynicki jest współzałożycielem powstałego w 1988 r. w Poznaniu Wydawnictwa a5, które od 1991 r. prowadzi wraz z żoną Krystyną Krynicką. Obecnie wydawnictwo znajduje się w Krakowie, gdzie poeta mieszka. Jako tłumacz Krynicki przekłada głównie poezję z języka niemieckiego m.in. Bertolda Brechta, Gotfrieda Benna, Paula Celana i Reinera Kunze'a.

Jest laureatem wielu nagród, zarówno krajowych, jak i zagranicznych, m.in. Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej Silesius, Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta, Nagrody im. Kościelskich, Nagrody Kulturalnej „Solidarności” i Nagrody Friedricha Gundolfa.

Nagroda im. Jerzmanowskich była przyznawana w latach 1915-1938 z ogromnego majątku powierzonego na ten cel PAU przez przemysłowca i filantropa Erazma Jerzmanowskiego. Wśród laureatów przed wojną byli m.in. metropolita krakowski kard. Adam Stefan Sapieha, Henryk Sienkiewicz, Jan Kasprowicz, Oswald Balzer, Aleksander Brueckner i Ignacy Paderewski. Przed wojną nagroda stanowiła równowartość 12 kg złota i była nazywana „polskim Noblem”. Dziś ma wartość 100 tys. zł. Jej wręczanie wznowiono w 2009 r. - w stulecie śmierci Erazma Jerzmanowskiego.

Pierwszą laureatką nagrody po jej wznowieniu została Janina Ochojska-Okońska, dołączając tym samym do grona świetnych poprzedników – miedzy innymi kardynała Adama Sapiehy, Henryka Sienkiewicza oraz Ignacego Paderewskiego. Kolejnymi laureatami odnowionej nagrody zostali: Jerzy Nowosielski, Maciej Grabski, Adam Bielański, Andrzej Zoll, Jerzy Owsiak, Jerzy Limon, ks. Adam Boniecki, Krzysztof Penderecki, Anna Dymna, Adolf Juzwenko, s. Małgorzata Chmielewska oraz ks. Michał Heller.(PAP)

autor: Rafał Grzyb

rgr/ pat/