"Odrzucone dziedzictwo. O sztuce polskiej lat 80." to pierwsza publikacja Muzeum Sztuki Nowoczesnej dostępna za darmo w internecie. Opisano tam m.in. nurt wystaw przykościelnych, które były w latach 80. jednym z niewielu niezależnych ośrodków wystawienniczych.
Na publikację składają się opracowania oraz zapis dyskusji polskich historyków sztuki, kuratorów i krytyków na temat czołowych przedstawicieli środowiska sztuki lat 80., ich relacji z ówczesnymi władzami oraz postaw artystów wobec kryzysowej sytuacji politycznej.
"Odrzucone dziedzictwo. O sztuce polskiej lat 80." jest wynikiem seminarium badawczego zorganizowanego w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie w 2011 r. przez prof. Waldemara Baraniewskiego i Karola Sienkiewicza. Wzięli w nim udział m.in. Grzegorz Kowalski, Luiza Nader, Łukasz Gorczyca, Jan Michalski i Dorota Jarecka.
"Lata 80. w Polsce były okresem szczególnym. Powstanie Solidarności, a potem wprowadzenie przez komunistyczne władze stanu wojennego, zmieniło nie tylko sytuację polityczną, ale też szeroką świadomość społeczną. W te procesy włączyli się też artyści, zadając pytanie o miejsce sztuki w systemie symbolicznym i jej relacje z władzą, możliwości działania, a przede wszystkim o postawę moralną artysty" - czytamy we wstępie publikacji muzeum.
Jak napisano, zrodził się wówczas alternatywny obieg sztuki, niezależny od państwowych instytucji wystawienniczych. W jego ramach powstały dwa zasadniczo odmienne od siebie nurty. Pierwszy związany był z wystawami przykościelnymi, o wymowie narodowo-patriotycznej i pod patronatem Kościoła katolickiego, drugi - z tzw. sztuką młodych i nową ekspresją, dystansujący się zarówno od władz państwowych, jak i kościelnych.
Prekursorem wystaw przykościelnych był Janusz Bogucki. Ekspozycje, organizowane przez niego i jego współpracowniczkę Ninę Smolarz w kościołach i budynkach parafialnych, skupiały się na problemie rozpadu więzi społecznych, które, zdaniem Boguckiego, charakteryzowały politykę kulturalną państwa gierkowskiego.
W 1983 r. w zrujnowanym podczas wojny kościele przy ul. Żytniej w Warszawie na wystawie "Znak Krzyża" zaprezentowano cykl fotografii "Zapis socjologiczny" Zofii Rydet, a także zdjęcia "Pieta Woli" Eugeniusza Lokajskiego, wykonane w kościele w czasie powstania warszawskiego, oraz instalację "Ostatnia wieczerza" Jerzego Kaliny, pokazaną w leżącej w gruzach nawie. W czasie ekspozycji w kościele trwały prace budowlane, przez jej środek przemieszczali się robotnicy z taczkami. W ramach performansu Teresy Murak okoliczni mieszkańcy sadzili rzeżuchę na krzyżu.
W publikacji dostępnej online można także przeczytać historię polskiego marszanda Andrzeja Bonarskiego, który, snując dalekosiężne plany biznesowe, widział przyszłość sztuki w sile nabywczej klasy średniej. W wydawnictwie "Odrzucone dziedzictwo. O sztuce polskiej lat 80." omówiono także szczegółowo alternatywne ośrodki artystyczne w Gdańsku, Wrocławiu i Zielonej Górze, okoliczności powołania Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie oraz wpływ na sztukę polską sztuki zachodniej i możliwości obcowania z nią rodzimych artystów.
Jest to pierwsze wydawnictwo muzeum, które nie ma wersji papierowej i jest dostępne wyłącznie online. Publikację można znaleźć na stronie http://www.artmuseum.pl/wydarzenie.php?id=odrzucone_dziedzictwo_o_sztuce_poskiej_lat_80. (PAP)
mce/ ls/
