Józef Szajna. Fot. PAP/A. Rybczyński
Prace malarza, grafika, scenografa, reżysera, autora scenariuszy i teoretyka teatru Józefa Szajny - oraz reinterpretującą jego twórczość instalację Olgi Warabidy - będzie można oglądać na wystawie, otwartej w Muzeum Śląskim w Katowicach w piątek.
Wystawa zainauguruje nowy przedsięwzięcie Centrum Scenografii Polskiej Muzeum Śląskiego, poświęcone przestrzeni polskiego teatru. "Kanon i remix przestrzeni polskiego teatru XX i XXI w." to niekonwencjonalny pomysł na ekspozycję dorobku znamienitych twórców związanych z teatrem. Prezentacja prac mistrzów – kluczowych ze względu na charakter działalności oraz kolekcję Centrum Scenografii Polskiej – zostanie skonfrontowana ze współczesnymi reinterpretacjami stworzonymi przez zaproszonych artystów młodego pokolenia.
Każda wystawa ma zaskoczyć odbiorców indywidualnym i dowolnym sposobem realizacji remiksu: od relacji uczeń – mistrz aż do odrzucenia i zanegowania dzieła mistrza.
Cykl wystaw rozpoczyna prezentacja dzieł Józefa Szajny (1922–2008).
"W jego przedstawieniach znaczącą rolę odgrywały plastyka i scenografia. Teatr wywarł olbrzymi wpływ na malarstwo oraz formy sztuki przestrzennej (environment, asamblaż) Szajny i odwrotnie – plastyka pozasceniczna wpłynęła na jego spektakle. Wystawa w Muzeum Śląskim jest szczególna: przedstawia realizacje malarskie artysty znanego przede wszystkim z dokonań teatralnych” – powiedziała kurator wystawy ze strony Muzeum Śląskiego Jolanta Niedoba.
Do współpracy przy pierwszej wystawie cyklu zaproszona została Olga Warabida, artystka zajmująca się animacją, grafiką i projektowaniem scenografii multimedialnej. Zaprezentowana przez nią instalacja, będąca remiksem twórczości Józefa Szajny, to próba przyjrzenia się własnym zmysłom. Zbudowana z weneckich luster przestrzeń angażuje wzrok i słuch, pozwalając przyjrzeć się zarówno samemu sobie, jak i wcielić się w rolę obserwatora.
Józef Szajna urodził się 13 marca 1922 roku w Rzeszowie. W wieku 17 lat uczestniczył w kampanii wrześniowej, a po jej zakończeniu - w konspiracyjnym Związku Walki Zbrojnej. Schwytany podczas próby przedarcia się na Węgry w 1941 r. trafił do obozu koncentracyjnego Auschwitz. Pod koniec wojny był w KL Buchenwald. Po wojnie studiował grafikę i scenografię na krakowskiej ASP (dyplomy obronił w 1952 i 1953 r.). Karierę artystyczną rozpoczął w Opolu, potem współpracował z wieloma scenami w Polsce. Współtworzył m.in. "Akropolis" według Wyspiańskiego w Teatrze 13 Rzędów Jerzego Grotowskiego (1962. Kierując Teatrem Ludowym w Nowej Hucie (1963-1966) zaczął tworzyć własny, autorski teatr, występując jako scenograf i reżyser. Sformułował też teoretyczne podstawy własnej koncepcji teatru.
Będąc od 1972 r. dyrektorem Teatru Klasycznego w Warszawie przekształcił go w Centrum Sztuki-Galerię Studio, jedyną tego typu instytucję w kraju. Wprowadził do teatru formy abstrakcyjne, tzw. informel, a także "przedmiot w miejsce struktury". Dążył do likwidacji podziału w teatrze na widownię i scenę, wykorzystywał tzw. zderzenia sytuacyjne. Stworzył teatr otwarty.
Sławę zawdzięcza przede wszystkim swoim autorskim spektaklom teatralnym, pokazywanym w wielu miejscach świata. Międzynarodowe uznanie przyniosły mu "Reminiscencje" - niemy spektakl teatralny, dzieło poświęcone pomordowanym w czasie okupacji hitlerowskiej artystom krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Inne jego głośne realizacje to: "Witkacy" (1972), "Gulgutiera" i "Replika" (oba w 1973), "Dante" (1974), "Cervantes" (1976) i "Majakowski" (1978).
Jednocześnie w galeriach całej Europy oraz w Japonii, Stanach Zjednoczonych, Meksyku, Izraelu wystawiano malarskie dzieła Szajny. Znajdują się one w zbiorach placówek muzealnych na całym świecie. (PAP)
lun/pat
