Prof. Demarco: nie powinno się kojarzyć Kantora tylko z teatrem

Od lat 70. Polak współpracował z prof. Demarco przy wielu projektach kulturalnych. W stolicy Szkocji gościł m.in. w 1972, 1973 i 1976 r., gdzie zachwycał publiczność Festiwalu Edynburskiego – dziś jednej z największych imprez kulturalnych świata, na którą składa się kilkanaście pomniejszych festiwali. Kantor prezentował wówczas m.in. „Kurkę wodną" i „Umarłą klasę".

Festiwal Edynburski po raz pierwszy zorganizował Rudolf Bing, promotor kultury pochodzenia żydowskiego, aby – jak podkreślił prof. Demarco – „użyć języka wszystkich sztuk, by uzdrowić rany wojny, bo Europa, a zwłaszcza Polska, była obolała”.

„Dla mnie najświetniejszym momentem w historii tego festiwalu, który za rok odbędzie się już po raz 70., było pojawienie się na nim Tadeusza Kantora. Atakował on koncepcję Europy podzielonej” – zaznaczył Szkot.

To był artysta, który łączył performance ze sztukami wizualnymi, był przy tym unikatowy – bezpośrednio na scenie kontrolował swój happening. W całej historii teatru nie ma nikogo takiego jak Tadeusz Kantor. On jest unikatowy w historii kultury XX wieku – mówił prof. Richard Demarco.

Jak ocenił, Kantor był twórcą niezwykłym, co w dużym stopniu wynikało z miejsca jego pochodzenia. „Nie mógł być żadną inną narodowością, musiał być Polakiem. Przez 50 lat pracował w Polsce, która była w agonii – najpierw spowodowanej przez nazistowskie Niemcy, a potem przez ZSRR. Nie żył wystarczająco długo, aby zobaczyć zjednoczoną Europę. Teraz żyjemy w Unii Europejskiej i trudno sobie wyobrazić, jak ciężko musiało być Kantorowi tworzyć i żyć pod okupacją Niemców, a potem pod kontrolą komunistycznego rządu” – zwrócił uwagę prof. Demarco.

Porównał również wyraz artystyczny Kantora do przekazu niemieckiego artysty Josepha Beuysa. „To była sztuka protestu przeciwko totalitarnym reżimom, skierowanym przeciwko ludzkiej wolności, przeciwko ludzkiej indywidualności, przeciwko wolności artystów” – powiedział prof. Demarco i dodał, że dzisiejsza sztuka znacznie różni się od tamtejszej, bo jej zadaniem jest dostarczać ludziom rozrywkę.

Szkot przestrzegł, aby nie kojarzyć Kantora tylko z teatrem. „To nie był człowiek teatru, którego kontrolują dyrektorzy. To był artysta, który łączył performance ze sztukami wizualnymi, był przy tym unikatowy – bezpośrednio na scenie kontrolował swój happening. W całej historii teatru nie ma nikogo takiego jak Tadeusz Kantor. On jest unikatowy w historii kultury XX wieku” – mówił.

Podczas tegorocznego Festiwalu Edynburskiego w sierpniu, po raz pierwszy zostanie zaprezentowany jedyny istniejący zapis filmowy całego spektaklu „Kurka wodna” (1972). Nagranie odnaleźli pracownicy Uniwersytetu Dundee. W archiwum prof. Demarco, należącym do szkockiej Galerii Narodowej, odkryli oni również zdjęcia zrobione przed i po spektaklu oraz zapis rozmowy prof. Demarco z Kantorem. Premiera filmu odbędzie się w Royal Scottish Academy.

Prof. Richard Demarco ur. w 1930 r. Jest szkockim animatorem kultury, malarzem akwarelistą, rysownikiem i grafikiem oraz jednym z najbardziej znanych miłośników sztuki współczesnej. W 1966 r. założył Richard Demarco Galery, która promowała w Szkocji sztukę krajów Europy Środkowej i Wschodniej. Polski rząd nagrodził go za to Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis.

W 1990 r. Richard Demarco Gallery przekształcono w Demarco European Art Foundation. Fundacja kontynuuje misję umacniania międzykulturowych więzi pomiędzy krajami Europy. Za znaczące osiągnięcia w propagowaniu polskiej kultury teatralnej na świecie w 1992 otrzymał nagrodę im. Stanisława Ignacego Witkiewicza przyznaną przez Zarząd Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Instytutu Teatralnego.

Prof. Demarco, nazywany często "ambasadorem polskiej kultury”, współpracował z wieloma polskim artystami. Obok Kantora bardzo ceni twórczość m.in. Magdaleny Abakanowicz.

bko/ rda/