Obraz Davida Olere w zbiorach Muzeum Auschwitz. Źródło: Muzeum Auschwitz-Birkenau
18 powojennych obrazów ukazujących zagładę Żydów, których autorem jest David Olere, członek Sonderkommando, czyli grupy więźniów Auschwitz zmuszanej przez Niemców do usuwania ciał ofiar Holokaustu, trafiło do zbiorów Muzeum Auschwitz – podała w środę placówka.
„David Olere jest jedynym więźniem Sonderkommando, który swoje traumatyczne przeżycia w cieniu kominów krematoryjnych przelał na papier i płótno. Stąd ich unikatowa wartość, jako dokumentów ilustrujących dzieje Zagłady. Pochodzą od naocznego świadka i ukazują zarówno codzienność pracy Sonderkommando, jak i siłę traumy oraz wolę życia mimo wszystko osoby, która przeszła przez najciemniejsze z obozowych doświadczeń” – powiedział dyrektor Muzeum Piotr Cywiński.
Zdaniem szefowej muzealnego działu zbiorów Agnieszki Sieradzkiej, Olere w pracach łączy artystyczną wizję z dokładnie odtworzonymi realiami obozowej rzeczywistości. „Na jego obrazach pojawiają się więc ci, którzy nie przeżyli, czasem jako twarze-widma świadków przedstawionych na obrazach scen, czasem stanowią oni główny temat dzieła. Piętnuje też sprawców wydarzeń, którzy w jego sztuce również zajmują dużo miejsca” – powiedziała.
Sieradzka zwróciła uwagę, że prace artysty zawierają wątki autobiograficzne. „Pokazywał to, co trzymało go przy życiu i ostatecznie pozwoliło przetrwać – miłość do żony, znajomość języków, możliwość zdobycia dodatkowej porcji jedzenia. Często też na obrazach widzimy samego autora, z wytatuowanym numerem na ręku, jako więźnia obozu Auschwitz, który widział na własne oczy proces Zagłady” – dodała.
Kierownik Centrum Badań w Muzeum Piotr Setkiewicz podkreślił wyjątkową wartość, jaką dla historyków mają dzieła Olere. Jego rysunki i obrazy są jedynym ikonograficznym przedstawieniem pracy komór gazowych i krematoriów, których detale znali członkowie Sonderkommando. „Można z nich odczytać nie tylko szczegóły konstrukcyjne tych budynków. Są one także cennym źródłem informacji na temat pracy i stosunków panujących wśród więźniów Sonderkommando” - wyjaśnił.
Muzeum Auschwitz w zbiorach posiadało dotychczas tylko jeden obraz pędzla Davida Olere. Trzy lata temu ofiarował go placówce Serge Klarsfeld, członek Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej i wiceszef francuskiej Fundacji Pamięci Szoah. „Obecnie posiadamy największy na świecie zbiór obrazów namalowanych przez tego autora. Kilka pozostałych dzieł jest w posiadaniu jerozolimskiego instytutu Yad Vashem, a kilka znajduje się w rękach prywatnych. Kilkadziesiąt szkiców czarnobiałych trafiło też do kolekcji Lohamei haGetaot w Izraelu” – powiedział dyrektor Muzeum Piotr Cywiński.
Pozyskanie obrazów możliwe było dzięki wsparciu resortu kultury. W przyszłym roku Muzeum Auschwitz zamierza zorganizować wystawę prac artysty.
David Olere urodził się 19 stycznia 1902 r. w Warszawie. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W 1918 r. wyjechał do Berlina, a następnie do Paryża, gdzie osiadł już na stałe. Należał do tzw. szkoły paryskiej. Pracował dla różnych wytwórni filmowych. Tworzył scenografie, kostiumy i plakaty reklamowe m.in. dla Paramount Pictures, Fox i Gaumont.
20 lutego 1943 r. ze względu na żydowskie pochodzenia został aresztowany przez policję francuską i umieszczony w obozie Drancy. Stamtąd 2 marca deportowano go do niemieckiego obozu Auschwitz. Przez cały okres pobytu w obozie pracował w Sonderkommando. 19 stycznia został wraz z innymi więźniami został wyprowadzony przez Niemców w Marszu Śmierci na zachód. Trafił do obozów Melk i Ebensee, podobozów KL Mauthausen. Został wyzwolony 6 maja. Wrócił do Paryża. Zmarł w 1985 r.
Po wojnie Olere w rysunkach i obrazach utrwalał obozowe przeżycia. Zdaniem Agnieszki Sieradzkiej w jego pracach widać kolejne etapy zagłady. Uwidocznił na nich ludzi w rozbieralni, w komorze gazowej, sceny hali pieców i grzebanie ciał. Zobaczyć można eksperymenty medyczne, torturowanie i zabijanie więźniów przez strażników z SS.
Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości.
W 1947 r. na terenie byłych obozów Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau powstało muzeum. W jego zbiorach znajduje się ponad 4,5 tys. prac artystycznych, które wykonali więźniowie podczas istnienia obozu, jak i po wojnie.
Autor: Marek Szafrański
Edytor: Paweł Tomczyk (PAP)
szf/ pat/
